Người dẫn chuyện: Trong hàng ngàn năm, trầm hương được biết đến như “loại gỗ của các vị thần.” Trầm hương loại một có giá lên tới 100.000 đô la một kg, khiến nó trở thành một trong những nguyên liệu thô đắt nhất trên thế giới. Nhưng để cây này cho ra được trầm hương thì trước hết tùy thuộc vào nhiễm bệnh của cây đó.

Vậy, quá trình nhiễm bệnh này diễn ra như thế nào? Trầm hương dùng để làm gì? Và điều gì khiến nó giá trị như vậy?

Aquilaria malaccensis (cây Dó) là một loài cây có nguồn gốc từ rừng nhiệt đới Đông Nam Á. Trước khi bị nhiễm bệnh, phần tâm gỗ khỏe mạnh bên trong cây trầm hương có màu nhạt, không mùi và không có giá trị.

Tuy nhiên, trong tự nhiên, việc phá hoại cây do tác động từ ngoại lực như động vật ăn cỏ, thường dẫn đến sự phát triển của một loại nhiễm nấm cụ thể bên trong cây được gọi là Phialophora parasitica.

Cây Dó sẽ tự bảo vệ mình trước sự tấn công bằng cách tạo ra một loại nhựa thơm gây ra căng thẳng được gọi là aloes, có màu tối và ẩm. Trong vài năm, aloes từ từ thấm vào tâm gỗ để tạo ra trầm hương.

Trương Thanh Khoan: Đối với một người thợ rừng có kinh nghiệm, họ có thể nhìn cây trầm hương và đoán được bên trong có trầm hương hay không. Kiến đục vào thân cây, gây vết thương và mang các vi sinh vật, vi khuẩn, bào tử nấm vào thân cây. Kiến tiết ra chất dịch làm hư cây, sau đó cây dùng nhựa cây của chính mình đắp lên vết thương, lâu ngày sẽ biến thành trầm hương.

Người dẫn chuyện: Sau khi thu hoạch trầm hương, phải mất hàng giờ để tách trầm hương ra khỏi gỗ cây Dó khỏe mạnh xung quanh, còn được gọi là trầm hương.

Trầm hương thường được sử dụng làm hương liệu, đặc biệt là ở Trung Đông, nơi đốt trầm như là cách để tỏ lòng hiếu khách và được tẩm vào quần áo như một loại nước hoa.

Trương Thanh Khoan: Khi đốt, sẽ thấy khói trước, sau đó mùi thơm bắt đầu tỏa ra. Mùi thơm đặc trưng của trầm hương, không có mùi hương nào sánh bằng. Sau đó, nó từ từ bắt đầu có mùi ngọt ngào. Trong phòng kín, nó có thể kéo dài từ 3 – 5 tiếng.

Người kể chuyện: Trầm hương cũng được chưng cất thành tinh dầu. Và ở dạng tinh khiết nhất, dầu trầm hương lâu năm có thể có giá lên đến 80.000 đô la / lít, được các nhà kinh doanh đặt cho biệt danh là “vàng lỏng”.

Khi sự phổ biến của trầm hương tiếp tục phát triển ở phương Tây, trầm hương đã trở thành một thành phần phổ biến trong một số loại nước hoa có giá trị cao, tạo thêm hương thơm ấm áp, xạ hương. Nhưng do sản xuất không bền vững và nạn săn bắt trộm, tất cả các giống cây trầm hương hiện được xếp vào loại cực kỳ nguy cấp, với các chuyên gia ước tính số lượng cây trầm đã giảm 80% trong 150 năm qua.

Ngay cả đối với những cây Dó còn sống sót, tần suất nhiễm nấm tự nhiên rất thấp. Một số ước tính cho biết chỉ có 2% số cây hoang dã bị nhiễm bệnh đủ điều kiện để tạo ra trầm hương tự nhiên, đồng nghĩa với việc săn tìm trầm hương tự nhiên là vô cùng gian nan.

Trương Thanh Khoan: Một nhóm từ 5 đến 10 người vào rừng từ 15 đến 20 ngày, vừa tìm được trầm hương thì chúng tôi quay lại. Đôi khi chúng tôi không thể tìm thấy bất cứ cái gì. Ngay cả khi bạn dành đến 20 ngày trong rừng, bạn vẫn có thể trở về tay không.

Rất nguy hiểm – mưa, núi non, động vật hoang dã – nên chuyện ai đó mất mạng trong rừng là chuyện bình thường. Hồi đó chết trong rừng là chuyện bình thường. Bây giờ trong rừng không còn cây trầm hương nữa. Tất cả đã biến mất. Người ta khai thác hết rồi.

Người dẫn chuyện: Với tình trạng trầm hương tự nhiên đang cận kề nguy cơ tuyệt chủng, tại một số khu rừng, cây được cấy nhân tạo bằng một hợp chất vi sinh để tạo ra loại nhựa quan trọng.

Trương Thanh Khoan: Trầm tự nhiên rất hiếm nên người dân ưu tiên sử dụng. Nhưng sự thật là chất lượng của trầm hương nhân tạo chưa chắc đã thua kém trầm hương tự nhiên.

Trầm hương tự nhiên hiện nay rất có giá trị. Có thể gấp 100 lần trầm hương nhân tạo. Vì không có trầm hương tự nhiên nên mọi người có thể đặt bất kỳ giá nào cho nó. Trầm hương nhân tạo được biết đến là sản phẩm do con người tạo ra nên giá thành thấp hơn.

Người kể chuyện: Trầm hương được mô tả như một sản phẩm của sự giàu có và sang trọng trong kinh Veda bằng tiếng Phạn, một trong những văn bản cổ nhất thế giới, có niên đại sớm nhất là 1.400 trước Công nguyên. Hương thơm tạo ra từ trầm hương đã được nhiều nền văn hóa và tôn giáo đánh giá cao trong lịch sử.

Trong Kinh Niết Bàn, aloes được nhắc đến như một loại “gỗ trời” được dùng trong việc hỏa táng Đức Phật. Trong Tân Ước (New Testament), cơ thể của Chúa Giê-su được xức bằng hỗn hợp của myrrh và aloes sau khi ngài bị đóng đinh. Và trong Sahih al-Bukhari Hadith, mô tả về thiên đường của sứ giả Allah có việc đốt trầm hương làm hương.

Thị trường trầm hương toàn cầu ước tính trị giá 32 tỷ đô la. Nhưng ở nơi mà trầm hương đã từng rất phổ biến, nhu cầu cao không chỉ làm giá trầm tăng mà còn tăng tỷ lệ thu hoạch và sản xuất nhân tạo. Đến cuối năm 2029, thị trường dự kiến sẽ tăng gấp đôi lên 64 tỷ đô la.

Quỳnh Chi (Theo Business Insider)