Roya Aghighi, nhà thiết kế người Canada gốc Iran muốn bạn tưởng tượng chiếc áo sơ mi của bạn đang sống.

Không còn mơ về một kịch bản phim kinh dị, Aghighi hy vọng con người có thể phát triển mối quan hệ thân thiết hơn với thời trang – bằng cách coi quần áo như những sinh vật sống cần giúp đỡ để tồn tại.

“Bạn sẽ không vứt quần áo vào góc tủ hay vào máy giặt,” cô nói qua điện thoại từ Vancouver. “Nó sẽ ngay lập tức thay đổi cách bạn nghĩ về quần áo.”

Tưởng tượng của Aghighi không quá xa vời như người ta tưởng.

Hợp tác với một nhóm các nhà khoa học tại Đại học British Columbia (UBC), cô đã phát minh ra một loại vải sống, có thể phân hủy sinh học được đặt tên là Biogarmentry. Được làm từ tảo, sợi dệt vải sinh học quang hợp, giúp lọc sạch không khí xung quanh nó.

UBC tuyên bố đây là loại vải sợi quang hợp và sống đầu tiên, đồng thời tạo kiểu vật liệu này thành một loại quần áo tuyệt đẹp giống như áo choàng.

Trong khi những nguyên mẫu như thế này vẫn đang trong giai đoạn đầu của nghiên cứu và thiết kế, loại vải này vẫn chưa được sản xuất hàng loạt, chúng thách thức ngành công nghiệp thời trang hình dung lại cách có thể giảm lượng khí thải carbon khổng lồ thông qua các loại vải thay thế.

Thời trang thất bại

Thời trang là một trong những ngành gây ô nhiễm môi trường nhất thế giới. Theo số liệu của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), ngành thời trang phải chịu trách nhiệm về lượng khí thải carbon nhiều hơn các chuyến bay quốc tế và vận chuyển cộng lại, lên tới 10% tổng lượng khí nhà kính phát ra trên toàn cầu.

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, người tiêu dùng Mỹ đang mua nhiều quần áo hơn bao giờ hết và số lần mặc cũng ít hơn. Có gần 70% quần áo và giày dép được sản xuất mỗi năm bị quăng ra bãi rác, theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ.

Thay đổi mối quan hệ của con người với quần áo, từ một thứ tiêu dùng thời trang nhanh bị lãng quên thành mối quan hệ đồng cảm, là một trong những động lực chính của Aghighi.

Mặc dù trang phục sáng tạo của cô ấy hiện chỉ mới ở giai đoạn thử nghiệm ý tưởng, một ngày nào đó người mua có thể được hướng dẫn cách căng vải ra trước cửa sổ trước khi mặc. Với ánh sáng mặt trời và tia nước phun, tảo chlamydomonas Rehardtii đơn bào sẽ trở nên sống động.

Aghighi dự đoán thói quen tiêu dùng sẽ mất nhiều thời gian để thay đổi. “Sẽ là một sự thay đổi chậm. “Nhưng tôi hy vọng rằng nó sẽ tồn tại lâu dài” cô nói

Thời trang carbon tiêu cực

Các loại cây trồng theo truyền thống được sử dụng để làm quần áo, từ bông đến cây gai dầu, hấp thụ carbon khi chúng phát triển. Vì vậy, ngày càng có nhiều vật liệu sản xuất có nguồn gốc từ thực vật, như Rayon, được làm từ bột gỗ chuyển hóa về mặt hóa học thành cellulose tinh khiết.

Nhà thiết kế Charlotte McCurdy đến từ New York, làm việc tại Trường Thiết kế Rhode Island, cho biết, cuối cùng, hầu hết các vật liệu tự nhiên vẫn là vật liệu phát thải carbon.

Lấy một chiếc áo phông làm từ cotton, loại sợi tự nhiên được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới, làm ví dụ.

Ước tính dấu chân carbon của một chiếc áo bông trong suốt thời gian tồn tại là 15 kg (33 pound) carbon dioxide, với phần lớn lượng khí thải được thải ra trong quá trình sản xuất và nhuộm tiêu tốn nhiều năng lượng.

Trong những năm gần đây, các startup về môi trường đã đề xuất một số loại sợi tự nhiên thay thế, từ gỗ dẻ gai làm quần áo đi biển giống như cashmere cho đến da xương rồng.

Nhiều loại trong số này có khả năng cô lập carbon nhưng không có loại nào được chứng minh là đạt được mức phát thải ròng bằng không trong suốt vòng đời của quần áo, đặc biệt là khi giặt và sấy quần áo làm tăng đáng kể dấu chân tổng thể của chúng.

Thay vào đó, những thương hiệu được gọi là “carbon tiêu cực ” sử dụng phương pháp bù trừ carbon – trồng cây – để giảm lượng khí thải của chúng.

Trong nghiên cứu của mình, McCurdy cũng giống như Aghighi, đã xem xét các khả năng của tảo và khả năng bẫy carbon. Cô đã tạo ra một chiếc áo mưa âm carbon được làm từ một chất liệu giống như nhựa làm từ tảo biển và các thành phần phân hủy sinh học khác.

Giống như bông hoặc cây gai dầu, tảo cô lập carbon khi phát triển, quang hợp để lấy carbon dioxide từ không khí. Vi tảo có thể thu nhận lượng ánh sáng mặt trời nhiều gấp mười lần so với thực vật trên cạn và nó phát triển nhanh – với một số loài có thể tăng gấp đôi sinh khối trong vòng vài giờ. Tảo có thể được chuyển đổi thành bột, trước khi được kéo thành sợi.

McCurdy cho biết “vấn đề không phải là tạo ra nhựa từ tảo. Vấn đề là cô lập carbon, và quan trọng là cách chúng ta làm điều đó và cách các hệ thống mở rộng quy mô.”

Thông điệp

Việc mở rộng quy mô sản xuất vải làm từ tảo một cách bền vững sẽ là điều cần thiết nếu những sản phẩm may mặc này trở thành cơ sở cho thời trang carbon tiêu cực.

Công nghệ sinh học tảo là một ngành kinh doanh lớn. Ngoài thế giới thời trang, nó được coi là một sự thay thế cho nhựa polyurethane – loại nhựa phổ biến nhất thế giới, được sử dụng trong mọi thứ, từ túi xách đến đồ đạc ngoài trời – cũng như vải.

Stephen Mayfield, giáo sư khoa học sinh học tại UC San Diego, người đã chế tạo ra một chiếc flip flop có thể phân hủy sinh học, cho biết các vật liệu làm từ tảo, hiện tại, được dùng trong công nghệ xe điện cách đây một thập kỷ.

Ông nói “rõ ràng chúng là tương lai của giao thông vận tải và đó chỉ là vấn đề thời gian. Tảo cũng sẵn sàng theo cách tương tự. Công nghệ hiện đã sẵn sàng “

Các startup trong lĩnh vực công nghệ sinh học từ Mỹ đến Trung Quốc đang chạy đua để mở rộng quy mô sản xuất các loại vải này, từ khái niệm đến quy trình sản xuất hàng loạt có thể cạnh tranh về giá với bông hoặc nguyên liệu tổng hợp.

McCurdy coi đây là một lộ trình đầy hứa hẹn và muốn chứng tỏ quần áo làm từ tảo không chỉ phù hợp với môi trường mà còn táo bạo về mặt thẩm mỹ và tương lai.

Chiếc áo mưa được sản xuất bởi dự án “After Ancient Sunlight” của McCurdy đã được giới thiệu trên tạp chí “Nature”, Design Triennial 2019 của bảo tàng Cooper Hewitt, năm ngoái.

Cô ấy quan tâm đến thực tế là ánh sáng mặt trời chịu trách nhiệm cho cả năng lượng quang hợp do tảo tạo ra và năng lượng nhiên liệu hóa thạch, như dầu hoặc than đá, có nguồn gốc từ thực vật và tảo thời tiền sử.

“Một phần của dự án này là con người đã từng ở trong một xã hội đáp ứng tất cả các nhu cầu thông qua năng lượng mặt trời,” cô nói. “Và sau đó con người phụ thuộc vào ánh sáng mặt trời siêu dày đặc năng lượng cổ xưa được lưu trữ” (Phần lớn nhựa được làm từ nhiên liệu hóa thạch, hoặc các kho chứa carbon được tạo ra bởi “ánh sáng mặt trời “, như triển lãm của Cooper Hewitt đã lưu ý).

“Và chúng ta có thể quay trở lại xây dựng xã hội từ ánh sáng mặt trời. Vì vậy, có một số loại căng thẳng thơ mộng giữa mưa và ánh sáng mặt trời.”

Trong phòng thí nghiệm, vải của Aghighi phát triển các mẫu khác nhau – hình dạng, đốm và dải hữu cơ – khi tảo phát triển, nhà thiết kế cho biết.

Khi những sản phẩm may mặc được bán trên thị trường, cô ấy tưởng tượng mọi người đang chăm chút cho chiếc áo choàng hữu cơ của riêng họ, phun thuốc cho sinh vật khi đi làm, khuyến khích tảo làm sạch không khí và phát triển các họa tiết riêng biệt.