Tóm tắt: Thương mại điện tử được dự báo tiếp tục phát triển với tốc độ hai con số trong thời gian mười năm tới và vẫn là hình thức thương mại phát triển nhanh nhất. Cũng giống như cách các ngành ô tô, máy bay, thiết bị điện tử đã định hình thương mại của thế kỷ 20, các mô hình thương mại điện tử sẽ định hình kinh doanh và xã hội trong thế kỷ 21.

Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử hướng tới một nền kinh tế số đang được dẫn dắt bởi các doanh nghiệp hàng đầu, bao gồm các doanh nghiệp truyền thống như Walmart, Ford, IBM, General Electrics và doanh nghiệp điện tử mới hình thành như Google, Facebook, Amazon, Apple.

Sinh viên quản trị kinh doanh và công nghệ cần được trang bị một cách hệ thống các kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm để trở thành các nhà quản lý và kinh doanh hiệu quả trong thập kỷ tới. Bài viết này sẽ bàn về những xu hướng mới trong thương mại điện tử và đổi mới chương trình nội dung giảng dạy thương mại điện tử tại các trường đại học ở Việt Nam.

Từ khoá: thương mại điện tử, đổi mới chương trình giảng dạy

1. Những xu hướng mới trong Thương mại điện tử

Thương mại điện tử (e-commerce) ban đầu từ những năm 1994-1995 được hiểu một cách đơn giản là hoạt động mua bán sản phẩm hay dịch vụ thông qua mạng viễn thông và các phương tiện điện tử. Thương mại điện tử khi đó bao gồm các hoạt động như: mua bán, thanh toán, đặt hàng, quảng cáo, chăm sóc khách hàng, giao hàng thông quan các phương tiện điện tử và mạng viễn thông.

Theo nghĩa hẹp, thương mại điện tử là hoạt động thương mại được thực hiện một phần hoặc toàn bộ quy trình thông qua mạng viễn thông và các phương tiện điện tử, các hoạt động giao dịch, marketing, quảng cáo, thanh toán được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả, giúp tiết kiệm chi phí và mở rộng phạm vi kinh doanh.

Theo nghĩa rộng hơn, thương mại điện tử bao gồm các hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông và các phương tiện điện tử từ điểm đầu đến điểm cuối của toàn bộ quy trình kinh doanh. Thương mại điện tử được thực hiện qua các phương tiện điện tử và mạng viễn thông, được thiết kế để giúp hoàn thành mục tiêu kinh doanh nhanh hơn, tốt hơn và thông minh hơn.

Thương mại điện tử khi đó hiểu là kinh doanh điện tử, có thể ứng dụng trong một phần hoặc toàn bộ chu trình kinh doanh và bao gồm các giao dịch kinh doanh giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng, giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp và với các tổ chức và cá nhân liên quan.

Sau hơn 25 năm phát triển, tính từ năm 1995, thương mại điện tử đã phát triển vượt ra ngoài  hai phạm vi trên, và hình thành các mô hình kinh doanh hoàn toàn mới, chưa hề có trước đây, ảnh hưởng đến hầu hết các cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp. Đồng thời thương mại điện tử cũng được ứng dụng bởi các doanh nghiệp truyền thống như một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh để hình thành các mô hình kinh doanh tổng hợp kết hợp giữa truyền thống và điện tử.

Kể từ khi bắt đầu từ năm 1995, thương mại điện tử toàn cầu đã phát triển liên tục đạt mức 1000 tỷ USD giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng, khoảng 6000 tỷ USD giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp với mức tăng trưởng trung bình 15-18% mỗi năm.Tại Việt Nam, năm 2020, thương mại điện tử bán lẻ đã đạt 11,8 tỷ USD, chiếm 5,5% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ, với mức tăng trưởng 18%.

Trong thời gian 25 năm, thương mại điện tử đã phát triển liên tục và trở thành một phần không thể thiếu của các doanh nghiệp và nền kinh tế số của các quốc gia trên thế giới và ở Việt Nam. Thương mại điện tử đã phát triển và tự chuyển đổi từ một cơ chế bán lẻ trực tuyến thành một hệ thống rộng lớn hơn nhiều.

Ngày nay, thương mại điện tử đã trở thành nền tảng cho truyền thông và các dịch vụ mới, với những mô hình kinh doanh điện tử mới với những khả năng mà các mô hình kinh doanh truyền thống không thể có được. Không có doanh nghiệp truyền thống nào có các năng lực kinh doanh đặc biệt như Amazon, Ebay, Alibaba, Rakuten, Google, Facebook, Twitter… các doanh nghiệp truyền thống cũng từng bước chuyển đổi số để tích hợp với các mô hình kinh doanh điện tử với các mô hình kinh doanh mới như doanh nghiệp số và nhà máy thông minh.

Từ năm 2015 đến nay, thương mại điện tử tiếp tục chuyển sang làn sóng phát triển mới với thương mại điện tử xã hội (social commerce), thương mại điện tử di động (mobile commerce) và thương mại điện tử địa phương dựa trên định vị của khách hàng (local commerce). Thương mại điện tử đang tạo ra hàng chục nghìn công việc mới trong tất cả các lĩnh vực từ marketing điện tử đến quản lý thương mại điện tử, từ khởi nghiệp trong thương mại điện tử đến hệ thống thông tin quản lý.

Thương mại điện tử đã trở thành một phần không thể thiếu của các doanh nghiệp truyền thống, từ tài chính, ngân hàng, hàng không, vận tải, du lịch đến sản xuất công nghiệp và sản xuất tiêu dùng. Nếu sinh viên muốn làm việc cho các doanh nghiệp truyền thống lâu đời, kiến thức và kỹ năng về thương mại điện tử trong các ngành truyền thống là điều kiện quan trọng để thành công.

Nếu muốn làm việc trong các doanh nghiệp mới, thương mại điện tử đương nhiên không thể thiếu. Thương mại điện tử đã tạo ra các thị trường điện tử, thị trường số, các sàn thương mại điện tử với giá cả minh bạch hơn, quy mô toàn cầu, giao dịch hiệu quả hơn. Thương mại điện tử tác động trực tiếp đến quan hệ giữa doanh nghiệp với nhà cung cấp, khách hàng, đối thủ cạnh tranh và đối tác, cũng như cách thức công ty tiếp thị sản phẩm, quảng cáo và bán hàng.

Thương mại điện tử trực tiếp và gián tiếp tác động đến các hoạt động của doanh nghiệp từ sản xuất, tài chính, hệ thống thông tin, hậu cần (logistics), bán hàng, chăm sóc khách hàng, các công nghệ thương mại điện tử giúp giảm chi phí và tăng lợi nhuận, củng cố quan hệ với đối tác và khách hàng.

Có một số cách tổng hợp, phân tích các xu hướng trong thương mại điện tử, có thể dựa vào mô hình kinh doanh điện tử mới, công nghệ ứng dụng trong thương mại điện tử, các hoạt động mới trong thương mại điện tử, những mô hình, phương thức mới trong thương mại điện tử. Sau đây, tác giả sẽ phân tích xu hướng trong thương mại điện tử năm 2022-2023 theo phương thức mới, quy mô và tốc độ phổ biến nhanh chóng của hoạt động thương mại điện tử.

1.1. Thanh toán kỹ thuật số ngày càng phổ biến trong thương mại điện tử

Thanh toán kỹ thuật số là phương thức giao dịch đang được ưa chuộng trên các sàn thương mại điện tử. Theo ghi nhận của Shopee, tổng số đơn đặt hàng được thanh toán qua ví điện tử Airpay trên toàn khu vực đã tăng trưởng gấp 4 lần. Theo AirPay nay là ShopeePay, số lượng cửa hàng là đối tác tại Việt Nam của ví này đã tăng gấp 2 lần trong năm 2020, bao gồm những đối tác như 7-Eleven, MyKingdom và Guardian.

Việc thanh toán trực tuyến qua các cổng thanh toán và thẻ ngân hàng đã rất quen thuộc và ngày càng phổ biến. Xu hướng này trong năm 2021 sẽ tiếp tục phát triển với hình thức thanh toán qua các ví điện tử. Hiện nay ở Việt Nam, các ví điện tử nổi bật có thể kể đến như Momo, ShopeePay, ZaloPay,…

Lí do cho xu hướng thanh toán trực tuyến trở nên phổ biến là sự tiện lợi và lợi ích nó đem lại. Các sàn thương mại điện tử đều có liên kết độc quyền hoặc liên kết với nhiều ví thanh toán, cổng thanh toán khác nhau. Nhằm khuyến khích khách hàng thanh toán qua các kênh này, doanh nghiệp hoặc sàn sẽ đưa ra nhiều ưu đãi đặc biệt khi sử dụng ví hoặc sử dụng thẻ.

Ví dụ, ShopeePay (trước đây là Airpay) là ví điện tử độc quyền trên Shopee. Người dùng Shopee sử dụng thanh toán qua ví này sẽ nhận được nhiều voucher giảm giá, miễn phí vận chuyển, hoàn tiền hơn so với người mua thanh toán qua thẻ hoặc tiền mặt. Ngoài ra, người dùng cũng dễ dàng liên kết thẻ với ví. Nhờ đó, khi thanh toán qua ví, người dùng có thể thanh toán trực tiếp mà không cần nạp tiền vào ví.

Các ví điện tử đều cung cấp tính năng quét mã QR (khách hàng quét mã QR của người bán để thanh toán hoặc người bán quét mã QR từ khách hàng). Tính năng thanh toán không tiếp xúc này rất hữu ích trong thời gian dịch bệnh như hiện nay. Sự tiến bộ của công nghệ thanh toán đơn giản trên thiết bị di động, bao gồm cả nhận dạng vân tay và khuôn mặt, sẽ thúc đẩy tỷ lệ giao dịch được hoàn thành trên thiết bị di động.

Với việc Google, Samsung và Apple triển khai những tiến bộ trong công nghệ thanh và tăng gấp đôi số lượng người sử dụng, thanh toán trên thiết bị di động trên thực tế sẽ bắt đầu trở thành phương thức thanh toán ưa thích cho các giao dịch mua lẻ, giao dịch thương mại điện tử trên thiết bị di động đã đạt 70% lưu lượng Thương mại điện tử vào cuối năm 2018.

Khoảng 10% đơn đặt hàng của Starbucks Hoa Kỳ được thực hiện bằng ứng dụng Đặt hàng và Thanh toán trên thiết bị di động. Nền tảng thanh toán này phổ biến đến mức vào tháng 2/2020, các đơn đặt hàng trên điện thoại di động đã khiến nhân viên choáng ngợp và tạo ra thời gian chờ đợi chưa từng có. Ngân hàng Wells Fargo của Hoa Kỳ đã cho phép khách hàng rút tiền tại các máy ATM của mình bằng điện thoại di động trong hơn 5.000 máy ATM.

Tại Trung Quốc, gần 90% doanh số bán hàng “Ngày độc thân” năm 2017, trị giá 2,54 tỷ USD đã được hoàn thành trên thiết bị di động và mua hàng trên thiết bị di động là 97% tổng doanh số bán hàng trong phút đầu tiên, chủ yếu được xử lý bởi AliPay, nền tảng xử lý thanh toán của Alibaba. Amazon Go, cửa hàng không thu ngân của gã khổng lồ thương mại điện tử cho phép khách hàng chỉ cần mua sắm và bước ra khỏi cửa hàng.

Các giao dịch mua sẽ tự động được quét và tính phí vào tài khoản của họ, thông qua ứng dụng trên di động. Paypal hoạt động với Android Pay, Samsung Pay, Apple Pay, Visa, Mastercard, Facebook và một số ngân hàng lớn, khiến nó trở thành lựa chọn đầu tiên của nhiều thương gia và người tiêu dùng trong thanh toán di động. (Nguồn: Mobile check out, 2018, https://2019.10ecommercetrends.com/10-ecommerce-trends-for-2018/)

1.2. Dịch vụ hậu cần (logistics) và giao hàng trong thương mại điện tử

Dịch vụ hậu cần ngày một trở nên quan trọng hơn khi người tiêu dùng mong đợi nhiều về chất lượng và tốc độ giao hàng. Nhu cầu về các sản phẩm thiết yếu hàng ngày và các thiết bị gia dụng có sự gia tăng đáng kể là một minh chứng. Tại Việt Nam, các mặt hàng liên quan đến thực phẩm, sức khỏe và gia đình được vận chuyển từ kho hàng của Shopee đã tăng 2 lần.

Do vậy, các doanh nghiệp và nhà bán hàng cần sử dụng hiệu quả công nghệ để đảm bảo hàng hóa được giao nhanh chóng với chi phí tiết kiệm. Để hỗ trợ  người bán hàng và làm hài lòng hơn người tiêu dùng, các sàn lớn đã và đang tập trung đầu tư mạnh cho logistics. Năm 2020, Shopee Express, dịch vụ chuyển phát nhanh của Shopee, đã mở rộng phạm vi hoạt động đến cả khu vực nông thôn. Nhiều doanh nghiệp kinh doanh trên nền tảng này đã khai thác triệt để cơ sở hạ tầng hậu cần với số lượng mặt hàng được vận chuyển từ kho tăng gấp 3 lần.

Trong khi đó, Lazada Việt Nam sở hữu hệ thống cơ sở hạ tầng logistics tích hợp, với 2 trung tâm phân phối, 2 trung tâm phân loại hàng hoá tự động, 70 trung tâm giao nhận hàng và khoảng 700 điểm gửi, nhận hàng toàn quốc. Đơn vị này đang có “Dự án Apollo”, một nền tảng ứng dụng công nghệ và dữ liệu lớn, để tập trung, tích hợp toàn bộ việc quản trị mạng lưới và dữ liệu; phân bổ và tối ưu các tuyến đường cũng như quản lý chi phí.

Tiki đã tập trung đầu tư hàng chục triệu USD mỗi năm vào hệ thống logistics, phát triển công nghệ, nguồn nhân lực. Điều này góp phần vào lượng khách hàng trên sàn Tiki đã tăng đến 4 lần kể từ 2017, chi tiêu của một khách hàng trên sàn cũng tăng gấp 2 lần. Ngoài ra, chi phí logistics trên một đơn hàng của họ đã giảm hơn 25% trong năm 2020 và tỷ lệ trả hàng chỉ dưới 1%.

Giờ đây, doanh nghiệp không chỉ cần quan tâm về nền tảng bán hàng, sản phẩm mà còn cần quan tâm về chất lượng dịch vụ và thời gian giao hàng. Đây là những yếu tố rất quan trọng với trải nghiệm mua hàng trực tuyến của khách hàng. Một trải nghiệm mang tính quyết định đối với các lần mua hàng tiếp theo.

Để tối ưu vận hành và logistics, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược lưu trữ, kho bãi và vận chuyển hợp lí. Nhờ đó, hàng hóa được chuẩn bị và vận chuyển trong thời gian ngắn nhất có thể. Đồng thời, doanh nghiệp cũng có thể tiết kiệm chi phí vận hành và lưu trữ hàng hóa.

Tiki là một trong những nền tảng có thời gian giao hàng nhanh nhất nhờ hệ thống kho và bộ máy vận hành hiệu quả. Hàng hóa từ nhiều cửa hàng sẽ được lưu tại kho của Tiki. Khi khách hàng đặt đơn, Tiki sẽ là đơn vị trực tiếp vận chuyển hàng hóa từ kho của mình trực tiếp đến khách hàng. Quá trình vận chuyển được rút ngắn đáng kể nhờ loại bỏ bước nhận hàng từ người bán.

– Giao hàng trở thành công cụ cạnh tranh trong thương mại điện tử

Amazon.com đã mang đến cho người tiêu dùng giao hàng miễn phí, sau đó miễn phí giao hàng trong 2 ngày, giao hàng ngày hôm sau và bây giờ trong ngày (Prime Now!). Amazon.com tiến xa hơn bằng cách tạo điều kiện cho các người bán hàng trên sàn của Amazon.com cung cấp dịch vụ tương tự, bằng cách trở thành nhà vận chuyển của họ.

Năm 2020 là điểm khởi đầu cho “giao hàng nhanh chóng và miễn phí” vì hoạt động kinh doanh vận chuyển và hậu cần của Amazon.com có mục tiêu phá vỡ ngành công nghiệp chuyển phát nhanh và bưu chính. Sau Dịch vụ Bưu điện Hoa Kỳ, UPS và FedEx, người tiêu dùng có thể nhìn thấy biểu tượng của Amazon trên các phương tiện vận chuyển bưu kiện.

FedEx đã loại Amazon khỏi vị trí khách hàng sau khi khối lượng tăng 24% nhưng doanh thu trên mỗi gói hàng giảm 7%. Amazon, người đã vận chuyển hơn 5 Tỷ bưu kiện với dịch vụ Prime vào năm 2018, hiện có 42 máy bay trong Đội bay Prime của mình và đã đặt hàng 100.000 xe vận chuyển điện để giao các gói hàng của mình và các khách hàng “thực hiện bởi Amazon” (FBA – Fulfillment by Amazon). USPS giao hàng tại nhà: Sau nhiều năm là nhà cung cấp dịch vụ giao hàng chính của Amazon, USPS đã chuyển ít hơn 47 triệu gói hàng so với năm trước (-3,2%) trong quý 2 năm nay.

– Các trung tâm phân phối lớn hình thành và tạo lợi thế trong thương mại điện tử

Năm 2021 là năm thành lập các trung tâm phân phối lớn trong thương mại điện tử. Việc thực hiện, quản lý đơn hàng và hậu cần là chiến trường mới cho doanh nghiệp thương mại điện tử. Khoảng 43% người tiêu dùng mong đợi giao hàng miễn phí cho đơn đặt hàng của họ, một tỷ lệ tương tự mong đợi nhận được gói hàng của họ trong vòng 3 ngày. Các nhà bán lẻ và thương hiệu, đang tăng cường năng lực giao hàng của họ với sự trợ giúp của các trung tâm phân phối tập trung vào kỹ thuật số để đáp ứng áp lực ngày càng tăng đối với đòi hỏi giao hàng nhanh chóng.

Bằng cách có sẵn hàng hóa trong các kho hàng được bố trí chiến lược, có nhân viên robot và chuyển phát nhanh tối ưu hóa, các doanh nghiệp thương mại điện tử hiện đang cạnh tranh về tính đơn giản của trải nghiệm, quy trình và chức năng. Hoạt động xây dựng nhà kho đã tăng 29% hàng năm trong 5 năm qua.

Cánh buồm: Siêu cửa hàng thể thao mới của Canada có diện tích 80.000 sq./ft. với trung tâm phân phối được thiết kế để phục vụ người tiêu dùng và mạng lưới cửa hàng của nó với tốc độ, hiệu quả và quy trình thống nhất.

Structube: Doanh nghiệp hàng đầu Canada về đồ nội thất đương đại đã xây dựng một trung tâm phân phối rộng gần 700.000 feet vuông để tiếp tục tăng trưởng ấn tượng, phần lớn trong số đó được thúc đẩy bởi các giao dịch kỹ thuật số.

– Giao hàng trong xe, trong gara và trong nhà (In car, In garage và In house) đang trở nên phổ biến

Sau khi “miễn phí”, giao hàng hai ngày, một ngày và trong cùng một ngày sẽ được vận chuyển trực tiếp vào thùng xe của bạn / trong ga ra / trong tủ lạnh của bạn. Khi cuộc chiến vận chuyển leo thang, các hãng vận tải và doanh nghiệp thương mại điện tử tìm cách tăng sự tiện lợi của việc giao hàng bằng cách đi vào nhà và ô tô của mọi người nhờ công nghệ truy cập từ xa (bắt đầu phổ biến tại Hoa Kỳ và Canada).

Bên cạnh sự tiện lợi, các phương thức giao hàng này nhằm mục đích giúp việc mua sắm hàng tạp hóa dễ dàng và an toàn hơn (chẳng hạn như tránh làm tan băng hoặc tan kem) cũng như giảm tình trạng trộm cắp gói hàng, do đó, có thể giảm chi phí hoặc sự lo lắng khi giao / nhận các mặt hàng có giá trị, chẳng hạn như đồ điện tử tiêu dùng hoặc đồ trang sức.

1.3. Đổi mới chiến lược bán lẻ trong thương mại điện tử

Đại dịch đã thúc đẩy các doanh nghiệp, từ những thương hiệu cao cấp cho đến các doanh nghiệp nhỏ, nhanh chóng thực hiện chiến lược kỹ thuật số để tiếp cận người dùng trong bối cảnh giãn cách xã hội.

Khi bán hàng trực tuyến trở thành một kênh có doanh thu lớn hơn cho các thương hiệu và nhà bán hàng, các nền tảng thương mại điện tử cần phải thích ứng và phối hợp với họ để hiện thực hóa các chiến lược bán lẻ sáng tạo nhằm thu hút khách hàng.

Ví dụ, một thương hiệu mỹ phẩm đã tích hợp giải pháp công nghệ làm đẹp được hỗ trợ bởi AI, có tên Skin Advisor Live vào trải nghiệm mua sắm trực tuyến trên Shopee. Nó cho phép khách hàng trải nghiệm quá trình phân tích chăm sóc da được cá nhân hóa trực tuyến miễn phí và đưa ra quyết định mua sắm tốt hơn. Cùng với đó, thương hiệu này cũng tận dụng các công cụ tương tác đang “hot” như livestream để bán hàng.

Năm 2021 có “mang ý nghĩa chuyển đổi đặc biệt” với ngành thương mại điện tử. Trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội, người tiêu dùng bắt đầu chuyển sang các nền tảng trực tuyến để vừa đáp ứng nhu cầu thiết yếu vừa phục vụ mục đích tương tác và giải trí. Điều này dẫn đến việc mua sắm trực tuyến phát triển từ trải nghiệm giao dịch thuần túy sang trải nghiệm mang tính xã hội hơn.

Theo Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công thương), thương mại điện tử Việt Nam năm 2020 tăng trưởng 18%, quy mô thị trường 11,8 tỷ USD, ước tính chiếm 5,5% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước.

iPrice Group nhận định, với đà phát triển này, các doanh nghiệp thương mại điện tử sẽ đón nhận những cơ hội và đó cũng là thách thức khi các sàn phải liên tục thay đổi để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

Việc “tăng trưởng thần tốc” có thể đi kèm với những rủi ro nhất định. Tuy vậy, tất cả các nhà bán lẻ cần đầu tư mạnh mẽ vào phát triển hệ thống thương mại điện tử trong bối cảnh hiện nay, để duy trì việc kinh doanh, tăng cường năng lực cạnh tranh và vượt qua những khó khăn do bệnh dịch gây ra.

1.4. Thương hiệu lớn tách khỏi Amazon.com trong thương mại điện tử

Ngày càng nhiều người tiêu dùng trở nên cởi mở hơn với việc mua hàng từ các doanh nghiệp độc lập. Hơn một nửa (57%) sẵn sàng mua sắm với các thương hiệu mới lần đầu tiên. (Nguồn: Shopify, 2020)

Sự gia tăng hỗ trợ trong đại dịch đã ảnh hưởng đến nhiều doanh nghiệp nhỏ. Nhiều người mua hàng từ họ để ủng hộ. Trên thực tế, 37% người tiêu dùng mua sắm tại các doanh nghiệp độc lập cho biết họ đã chi nhiều hơn so với trước COVID-19 lần.

Một số lý do hàng đầu để mua hàng từ các thương hiệu độc lập bao gồm:

– Muốn hỗ trợ tinh thần kinh doanh (33%).

– Quan tâm đến các sản phẩm độc đáo (33%).

– Trải nghiệm dịch vụ khách hàng tốt (31%).

– Xu hướng các thương hiệu lớn xây dựng mô hình thương mại điện tử kiểu Amazon.com

Doanh số của18 sàn thương mại điện tử lớn nhất thế giới đạt hơn 1 nghìn tỷ USD hàng hóa mỗi năm. Các nhà phân tích dự đoán rằng sàn thương mại điện tử sẽ chiếm 40% thị trường bán lẻ trực tuyến toàn cầu vào năm 2020-2022. Các sàn thương mại điện tử (marketplace), khi hoạt động hiệu quả, có khả năng thúc đẩy lòng trung thành của khách hàng, tăng giá trị đơn hàng trung bình và xây dựng lòng tin.

Các nhà bán lẻ có lưu lượng truy cập đáng kể sẽ thêm chức năng sàn thương mại điện tử để thu được doanh thu mới thông qua hoa hồng bán hàng và kiểm tra mức độ quan tâm của sản phẩm và danh mục trước khi tìm nguồn cung ứng trực tiếp. Các nhà phân phối có nhiều nhà cung cấp có thể trở thành cửa hàng tổng hợp của khách hàng bằng cách cung cấp và hiển thị nhiều lựa chọn sản phẩm, cũng như tạo cửa hàng trực tiếp đến người tiêu dùng (D2C – Direct to Customers).

Điều này sẽ nâng cao trải nghiệm mua sắm của khách hàng bằng cách cung cấp nhiều sản phẩm và dịch vụ bổ sung trên một trang web (hoặc PWA – Progessive Web Apps).

Để cạnh tranh với Amazon, eBay và những sàn thương mại điện tử khác, các nhà bán lẻ đang mở rộng phạm vi tiếp cận và lựa chọn của họ bằng cách tích hợp mô hình sàn thương mại điện tử vào bộ công cụ thương mại kỹ thuật số của họ. Xu hướng này thể hiện ở:

– Một nửa số hàng hóa được bán trên Amazon đến từ người bán bên thứ ba

– 12% các nhà bán lẻ lớn hiện đang vận hành các sàn thương mại điện tử của riêng

– 32% đang xem xét khởi chạy một sàn thương mại điện tử của riêng mình

– 86% nhà bán lẻ nói rằng việc SỞ HỮU giao dịch và mối quan hệ với khách hàng là điều cần thiết

Best Buy Canada, từng là một cửa hàng chuyên về đồ điện tử, đã tận dụng lượng truy cập dẫn đầu thị trường (hơn 20 triệu lượt truy cập / tháng) bằng cách tích hợp sàn thương mại điện tử và nhanh chóng nhân đôi SKU (Stock Keeping Units) trực tuyến và mở rộng sang đồ trang sức, đồ nội thất, sản phẩm trẻ em và nhiều danh mục khác.

Khi WalMart Canada ra mắt tính năng sàn thương mại điện tử, họ ngay lập tức tăng gấp đôi số lượng sản phẩm trực tuyến của mình. Phân loại ban đầu tập trung vào đồ gia dụng, trẻ em, quần áo, đồ chơi và đồ dùng thể thao.

Australia’s Catch Group, một công ty bán hàng ngoài trời nổi tiếng với các giao dịch “mua sắm trong ngày”, đã ra mắt sàn thương mại điện tử vào năm 2017, một phân khúc đã nhanh chóng tăng trưởng lên hơn 25% doanh thu với hơn 500 người bán. Catch Group đã tăng từ 25.000 SKU trong kho của họ lên hơn 1.000.000 SKU trực tuyến.

Đối với các nhà bán lẻ đang tìm cách bổ sung các khả năng trên thị trường, các giải pháp như Mirakl kết nối với hệ sinh thái Thương mại điện tử hiện có và giúp bạn có thể nhanh chóng triển khai các sàn thương mại điện tử.

Đối với các nhà phân phối hoặc người bán đang tìm cách đa dạng hóa các kênh bán hàng của họ bằng cách thêm nhiều sàn thương mại điện tử, Channelvisor là một công cụ phân phối SKU kết nối các sản phẩm, nội dung sản phẩm và giá cả với nhiều kênh; ChannelFast kết nối với hơn 100 sàn thương mại điện tử trên toàn thế giới.

Xu hướng “Doanh nghiệp có Thương hiệu không cần Amazon”

Vào tháng 5/2020, Amazon đã vượt qua Walmart để trở thành nhà bán lẻ lớn nhất thế giới. Sau đó trở thành công ty đại chúng có giá trị nhất thế giới. Trong vòng chưa đầy 25 năm, Amazon đã làm thay đổi việc kinh doanh sách, DVD, phim và TV, cửa hàng tạp hóa, lưu trữ web và đám mây, vận chuyển & hậu cần, thiết bị điện tử gia dụng và hơn thế nữa. Hiện Amazon đã sẵn sàng để vượt lên Fedex, UPS và Dịch vụ Bưu điện Hoa Kỳ như một dịch vụ chuyển phát, cũng như chăm sóc sức khỏe.

Những ngày Amazon thâm nhập và vượt lên trong các ngành công nghiệp mà không có sự giám sát không còn như trước. Sự chống đối Amazon ngày càng tăng, các cuộc thảo luận về vấn đề chống độc quyền ngày càng nhiều hơn và các thương hiệu bắt đầu đặt câu hỏi về giá trị và chi phí của việc làm việc với Amazon.

– Vào tháng 11, Nike thông báo họ đã chấm dứt liên kết với Amazon và xóa tất cả các sản phẩm của Nike khỏi nền tảng này.

– Shopify, một nền tảng Thương mại điện tử Canada, đang trở thành một lựa chọn chống lại Amazon, trao quyền cho 1 triệu người bán của mình tiếp cận với bộ tính năng đang phát triển bao gồm mạng lưới giao hàng giá trị 1 tỷ USD, chatbot, hệ thống POS, tối ưu hóa lợi nhuận dựa trên AI, cá nhân hóa.

– Dụng cụ điện DeWalt được bán trên Amazon thường bao gồm một hình ảnh có thương hiệu liệt kê các đại lý được ủy quyền. Hình ảnh nêu rõ “DeWalt không đảm bảo chất lượng tính xác thực của các sản phẩm được mua từ các đại lý không được ủy quyền trên Amazon”.

– Vào năm 2017, Walmart được cho là đã khuyến nghị các nhà cung cấp công nghệ nên tránh xa các ứng dụng đám mây do AWS cung cấp. Họ không muốn dữ liệu nhạy cảm nhất của mình không nằm trên nền tảng của đối thủ cạnh tranh.

– Bộ Quốc phòng Mỹ đã trao hợp đồng Cơ sở hạ tầng phòng thủ doanh nghiệp chung (JEDI – Joint Enterprise Defense Infrastructure) trị giá 10 tỷ USD cho Microsoft mặc dù Amazon Web Services (AWS) được coi là người dẫn đầu trong dịch vụ này.

– Hàng giả trên Amazon: AAFA, một hiệp hội đại diện cho hơn 1.000 thương hiệu, bao gồm Adidas, Gap và Target đã cáo buộc Amazon tạo ra thị trường chợ đen hàng giả.

Đây là lý do các thương hiệu hàng đầu đang tạo ra xu hướng kinh doanh tách rời khỏi hệ thống của Amazon.com bằng cách xây dựng các hệ thống thương mại điện tử và sàn thương mại điện tử của riêng mình.

1.5. Thương mại điện tử di động xóa nhòa khoảng cách giữa web và app

Kể từ năm 2016, doanh số bán hàng qua thiết bị di động đã tăng 15%. Đến cuối 2021, 73% doanh số thương mại điện tử sẽ diễn ra trên di động. (Nguồn: Statista, 2019)

Mọi người không chỉ mua sắm trực tuyến, họ còn sử dụng thiết bị di động để duyệt hoặc nghiên cứu trước khi quyết định mua hàng. Thiết bị mạnh hơn, tốc độ mạng nhanh hơn và rẻ hơn, sự tin tưởng vào mua sắm trực tuyến trên di động ngày càng tăng. Người tiêu dùng cảm thấy thoải mái hơn khi mua sắm di động. Đặc biệt là khi nói đến thế hệ Millenials và Gen Z. Đây là những đối tượng đã lớn lên với máy tính và internet. Các thế hệ này cũng có nhiều khả năng mua sắm trực tuyến bằng di động hơn các thế hệ cũ. Do đó, ngày càng nhiều trang web hiện nay được tối ưu hóa cho di động.

Hãy đảm bảo không chỉ trang web mà cả cửa hàng trực tuyến của bạn cũng được tối ưu hóa cho di động.

“Đó là một trang web, đó là một ứng dụng – không, nó là cả hai.”

Đây là cách các  PWA – Progressive Web App –  đang thay đổi Thương mại điện tử và thương mại điện tử trên di động. Các thương hiệu và nhà bán lẻ sẽ bắt đầu chuyển từ các trang web và ứng dụng sang một tiêu chuẩn mới; Ứng dụng web tiến bộ – một sự kết hợp giữa các trang web và ứng dụng kết hợp những mặt ưu việt của mỗi loại và loại bỏ những hạn chế.

Các tính năng của PWA (Progressive Web App):

– Tải nhanh hơn từ 2 đến 10 lần so với các trang web dành cho thiết bị di động

– Có khả năng ngoại tuyến

– Có thể được thêm vào màn hình chính mà không cần cập nhật

– Cho phép thông báo đẩy

– Thương mại điện tử di động sắp trở nên nhanh hơn và linh hoạt hơn nhiều.

PWA tạo ra trải nghiệm di động tải nhanh, hấp dẫn, tương tự như những gì các thương hiệu và nhà bán lẻ đạt được với một ứng dụng gốc – đồng thời có thể khám phá và truy cập cho mọi người thông qua web di động. Không cần tiếp thị ứng dụng của bạn; trang web di động của bạn là một ứng dụng.

PWA hoạt động bằng cách chuyển khối lượng công việc đến thiết bị, thay vì phụ thuộc vào máy chủ web cho mọi trang, bố cục, nhấp chuột và hình ảnh, tạo ra trải nghiệm tiêu chuẩn, bất kể trình duyệt, loại thiết bị và kết nối. Thương mại điện tử di động sắp trở nên nhanh hơn và linh hoạt hơn nhiều.

– West Elm’s PWA cung cấp trải nghiệm duyệt web gần như tức thì. Thương hiệu đồ nội thất và trang trí nhà đã tăng 15% thời gian dành cho trang web và tăng 9% doanh thu cho mỗi lượt truy cập.

– Khi Lancome xây dựng lại trang web dành cho thiết bị di động của mình dưới dạng PWA, chuyển đổi đã tăng 17% và số phiên trên thiết bị di động tăng 51%. (Nguồn: https://2019.10ecommercetrends.com)

1.6. Thương mại điện tử trên mạng xã hội ngày càng phổ biến

Số lượng người mua sắm trên mạng xã hội cũng đang tăng lên nhanh chóng. Với sự ra đời của nút “Mua” trên Facebook và Instagram Checkout, phương tiện truyền thông xã hội đang đóng một vai trò quan trọng trong thế giới Thương mại điện tử. Ngoài ra, với các nền tảng như Shopify, doanh nghiệp có thể dễ dàng liên kết cửa hàng trực tuyến với mạng xã hội. Từ đó, giúp khách hàng có thể mua hàng trực tiếp thông qua mạng xã hội.

Bên cạnh đó, khó bỏ qua được TikTok. Đây là chương trình mới nhất và đang lên trong thế giới mạng xã hội. Ứng dụng chia sẻ video này đã và đang kết hợp các yếu tố thương mại điện tử. Đồng thời thử nghiệm tính năng mới cho phép người dùng chèn liên kết trong hồ sơ hoặc video. Điều này đồng nghĩa với nếu ai đó nhấp vào link, sẽ được đưa đến URL trong chính TikTok. Họ không cần phải rời khỏi ứng dụng để truy cập trang web.

Trong báo cáo mới đây, Facebook ghi nhận hơn một nửa (51%) người tiêu dùng tham gia khảo sát trên thế giới chọn mua sản phẩm từng được người nổi tiếng, các blogger, vlogger, những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội (KOL) giới thiệu hoặc chia sẻ trải nghiệm. 45% người mua sắm trực tuyến trên toàn cầu cho biết họ muốn mua những sản phẩm do các KOL quảng cáo trực tiếp trên phương tiện truyền thông xã hội. Qua đó, có thể thấy khả năng sáng tạo và độ nổi tiếng, tầm ảnh hưởng của các KOL đã giúp thu hút người dùng nhiều hơn, đồng thời hỗ trợ tăng độ uy tín cho sàn thương mại điện tử lẫn thương hiệu.

Xu hướng mua sắm mới này đã kéo theo sự phát triển của một hình thức quảng bá sản phẩm mới là KOL Affiliate, hay còn gọi là chương trình tiếp thị liên kết dành cho những người có sức ảnh hưởng. Đây là một trong những hình thức marketing đã được các trang thương mại điện tử hàng đầu như Amazon hay Taobao kết hợp với nhiều người nổi tiếng trên thế giới thực hiện. KOL giới thiệu sản phẩm, chia sẻ trải nghiệm qua livestream và các mạng xã hội, kênh truyền thông giúp quảng bá thương hiệu, tăng nhận diện, đồng thời thu hút lượng lớn người tiêu dùng đến với sàn thương mại điện tử.

Tại Việt Nam, hình thức này bắt đầu từ ba năm trước với sự tiên phong của Lazada. Đến nay, nhiều sàn thương mại điện tử lớn đều ưa chuộng hình thức quảng bá mới này, mang lại lợi ích song phương cho cả doanh nghiệp lẫn thương hiệu đối tác và các nhà bán hàng.

Ngoài các mạng xã hội lớn như Facebook, Instagram, TikTok… các sàn thương mại điện tử còn chủ động khai thác thêm kênh livestream, tăng độ nhận diện thương hiệu và góp phần thu hút thêm nhiều nhà bán hàng cũng như người tiêu dùng mua sắm. Đây dự kiến sẽ tiếp tục là một trong những xu hướng mới của thương mại điện tử, góp phần mang về lợi thế, thúc đẩy ngành này tăng trưởng mạnh mẽ và tiếp cận thêm nhiều đối tượng người dùng.

Quản lý phương tiện truyền thông xã hội tuyệt  tốt thể tạo ra kết quả ngày càng gần hơn – đôi khi vượt trội hơn – so với kết quả SEM; quảng cáo có trả tiền (AdWords) mà bạn thấy trên Google – một kỳ tích không hề nhỏ.

Các nền tảng xã hội hiểu được giá trị mà chúng có thể mang lại cho các nhà bán lẻ. Các chức năng hiện đang được phát triển để nhanh chóng hướng dẫn người mua sắm đến trang sản phẩm với mục tiêu và chuyển đổi lưu lượng truy cập đó thành bán hàng. Bạn có thể nhận thấy ngày càng nhiều tùy chọn “mua hàng trực tiếp” xuất hiện trên các nền tảng truyền thông xã hội như Twitter, Pinterest và Facebook.

Các nhà bán lẻ cần nhanh chóng tận dụng điều này; nếu chậm trễ trong việc ứng dụng mạng xã hội, khi các doanh nghiệp thương mại điện tử lớn, có tên tuổi triển khai đầy đủ các công cụ này. Việc cạnh tranh sẽ khó hơn rất nhiều, và tốn kém hơn nhiều để trở nên nổi bật.

1.7. Thực tế tăng (AR – Augmented Reality) cường trong thương mại điện tử

Đến năm 2022, hơn 120.000 cửa hàng sẽ sử dụng công nghệ Thực tế tăng cường (AR). Nó giúp mang đến trải nghiệm mua hàng phong phú hơn nhiều. (Nguồn: Prnewswire, 2018)

Một trong những mối quan tâm chính khi mua sắm trực tuyến là không thể nhìn thấy sản phẩm tận mắt. Công nghệ AR giúp thu hẹp khoảng cách này. Đồng thời cho phép người mua sắm hình dung rõ hơn về sản phẩm họ quan tâm.

Đối với khách hàng trực tuyến, đây có thể là một yếu tố thay đổi cuộc chơi. Trải nghiệm AR có thể thay đổi cách họ cảm nhận về sản phẩm dự định mua. Với việc sử dụng AR, khán giả có thể hiểu rõ hơn về nhu cầu. Thậm chí cân nhắc sản phẩm định mua có đáp ứng được yêu cầu hay không.

Một số thương hiệu thương mại điện tử đã bắt đầu thử nghiệm AR. Điều này sẽ giúp họ nổi bật hơn so với đối thủ. Các công ty đang sử dụng AR không chỉ để nâng cao trải nghiệm khách hàng mà còn cho phép người mua hàng khả năng thử nghiệm và khám phá sản phẩm.

AR (thực tế tăng cường) đã tồn tại trong một thời gian dài nhưng bây giờ nó mới thành xu hướng và trở thành một tính năng quan trọng trong thương mại điện tử trong năm 2021 và cả về sau.

Theo như nghiên cứu của Statista, vào năm 2023 dự đoán AR sẽ trở thành một ngành công nghiệp trị giá 18 tỷ USD. Cùng với đó là chi tiêu của người dùng vào các ứng dụng di động áp dụng công nghệ AR sẽ đạt khoảng 15 tỷ USD vào năm 2022.

Một ví dụ điển hình như Sony Electronics gần đây đã ra mắt ứng dụng Envision TV AR như một cách để khách hàng “thử trước khi sử dụng”.

Các doanh nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử ngành nội thất đã tung ra các ứng dụng AR cho phép khách hàng xem các sản phẩm mô hình 3D, kiểm tra kích thước, xem xét các thông số kỹ thuật xem có phù hợp với không gian của họ và thực hiện các thiết kế nội thất trước khi quyết định mua sản phẩm.

Các doanh nghiệp trong lĩnh vực thương mại điện tử ngành nội thất đã tung ra các ứng dụng AR cho phép khách hàng xem các sản phẩm mô hình 3D, kiểm tra kích thước, xem xét các thông số kỹ thuật xem có phù hợp với không gian của họ và thực hiện các thiết kế nội thất trước khi quyết định mua sản phẩm.

Thực tế tăng cường (AR) đã trở thành một yếu tố thay đổi cuộc chơi lớn khi nói đến mua sắm trực tuyến, thu hẹp đáng kể khoảng cách về sự mơ hồ. Nó giúp người mua sắm trực tuyến hình dung sản phẩm mà họ quan tâm, cho dù đó là mặt hàng quần áo hay đồ nội thất. Giờ đây, người mua sắm có thể thấy họ trông như thế nào khi mặc một món đồ nhất định hoặc ngôi nhà của họ trông đẹp như thế nào với một màu sơn nhất định. Điều này giúp người mua sắm trực tuyến vượt qua rào cản không thể tận mắt nhìn thấy sản phẩm, đưa hoạt động mua sắm so sánh lên một cấp độ hoàn toàn mới.

Công nghệ AR giúp nâng cao trải nghiệm thực tế của khách hàng.

Gartner dự đoán rằng 100 triệu người tiêu dùng sẽ mua sắm bằng AR vào năm 2020.

Michael Prusich, Giám đốc Phát triển Kinh doanh tại 1Digital Agency , đồng ý với dự đoán này: “Các cuộc thăm dò đã cho thấy một số con số thực sự mạnh mẽ liên quan đến AR: 35% người nói rằng họ sẽ mua sắm trực tuyến nhiều hơn nếu họ hầu như có thể thử một sản phẩm trước khi mua nó và 22% sẽ ít có khả năng ghé thăm cửa hàng truyền thống hơn nếu AR có sẵn thông qua cửa hàng thương mại điện tử yêu thích của họ.

AR cấp cho một người khả năng không chỉ nhìn thấy mô hình 3D của sản phẩm mà còn cho phép người dùng xem nó trông như thế nào nếu họ thực sự đang đeo nó. Một số sản phẩm và ngành cho phép bản thân họ tốt hơn so với các phương pháp mua sắm truyền thống, nhưng AR sẽ sớm làm rung chuyển mọi thứ”. Từ “Nó trông như thế nào” đến “Nó trông như thế nào trong nhà của bạn”.

Từ ghế dài cho đến máy xay sinh tố, người tiêu dùng sẽ có thể nhìn thấy chính xác một vật thể trông như thế nào trong môi trường của họ trước khi đặt hàng, bao gồm hình dung các mặt hàng “cỡ lớn” như đồ nội thất hoặc bồn tắm. Điều này sẽ thúc đẩy sự gia tăng đơn đặt hàng cho các mặt hàng “cỡ lớn”, cũng như các dịch vụ và vận chuyển liên quan.

– Ứng dụng của Houzz cho phép bạn chọn các phòng trong ngôi nhà của mình và sau đó đặt nhiều sản phẩm bên trong chúng, hầu như từ tuyển chọn 500.000 hình ảnh sản phẩm. Một triệu người dùng các tính năng AR trước đây của Houzz có “khả năng mua hàng cao hơn 11 lần và dành thời gian trong ứng dụng nhiều hơn 2,7 lần”.

– Amazon đã thêm thực tế tăng cường trực tiếp vào chức năng tìm kiếm của ứng dụng tập trung vào chuyển đổi hiện có. Tính năng AR view cho phép bạn xem hàng nghìn sản phẩm trong nhà và văn phòng của mình trước khi mua, bao gồm cả đồ điện tử và công cụ.

– IKEA Place là một ứng dụng thực tế tăng cường cho phép người tiêu dùng trải nghiệm, thử nghiệm và chia sẻ việc thêm các sản phẩm Ikea vào bất kỳ không gian nào. Sản phẩm ở dạng 3D và đúng với tỷ lệ, vì vậy người tiêu dùng có thể xem liệu đồ nội thất hoặc phụ kiện có phù hợp hay không và trông như thế nào trong bối cảnh. (Nguồn: https://2019.10ecommercetrends.com/10-ecommerce-trends-for-2018/)

1.8. Thương mại điện tử và trải nghiệm tại cửa hàng

Thương mại điện tử ngày càng bùng nổ và nhanh chóng bắt kịp với doanh số bán lẻ truyền thống, làm những cửa hàng mua sắm trở nên vắng hơn. Vì vậy, xu hướng phát triển các cửa hàng thương mại điện tử ngày càng gia tăng đưa các nhà bán lẻ trực tuyến đến gần hơn với khách hàng. Ngay cả Amazon cũng tham gia vào xu hướng này với việc mở một chuỗi cửa hàng tiện lợi thực tế. Vào năm 2021, chúng ta sẽ thấy gia tăng sự hiện diện các thương hiệu thương mại điện tử trên các con phố lớn, chiếm lĩnh các cửa hàng pop-up và cửa hàng đa kênh, mang Internet vào cuộc sống.

Chúng ta đều biết rằng thương mại điện tử đang bùng nổ và nhanh chóng bắt kịp với doanh số bán lẻ truyền thống, làm những con phố mua sắm trở nên vắng hơn. Tuy nhiên, xu hướng phát triển các cửa hàng thương mại điện tử ngoại tuyến ngày càng gia tăng trở lại với sự kết hợp giữa truyền thống và điện tử để lôi kéo khách hàng đến cửa hàng nhiều hơn.

Sự phát triển các cửa hàng pop-up (cửa hàng bán lẻ được mở tạm thời để tận dụng những xu hướng khác biệt hoặc nhu cầu theo mùa), các showroom (cửa hàng trưng bày và giới thiệu sản phẩm) tương tác các cửa hàng thực tế thuộc sở hữu của các hãng thương mại điện tử đang đưa các nhà bán lẻ trực tuyến đến gần với khách hàng hơn bao giờ hết. Ngay cả Amazon cũng tham gia vào xu hướng này, với việc mở một chuỗi cửa hàng tiện lợi thực tế.

“Cửa hàng bán lẻ không chết, nhưng một quá trình chuyển đổi mới bắt đầu”. Trải nghiệm thực tế – tương tác vật lý, trên trang web – quan trọng hơn bao giờ hết. Người bán sẽ phải thành thạo việc kết hợp giữa phòng trưng bày và phòng web, sự kiện, bản giới thiệu sản phẩm, trải nghiệm tại cửa hàng và hơn thế nữa.

Những người chơi truyền thống sẽ số hóa cơ sở hạ tầng vật lý của họ và bắt đầu triển khai các tính năng và định dạng cửa hàng mới dựa trên trải nghiệm và sự tiện lợi của khách hàng, với ứng dụng kỹ thuật số mạnh mẽ.

– Thương hiệu quần áo nam trực tuyến Frank And Oak đã mở 16 cửa hàng thực tế ở Bắc Mỹ. Trải nghiệm tại cửa hàng bao gồm các dịch vụ cà phê và tiệm cắt tóc cao cấp.

– Nordstrom đã mở một cửa hàng rộng 3.000 mét vuông không có hàng hóa để tập trung vào các dịch vụ và trải nghiệm thương hiệu như may đo, đồ thử, nhà tạo mẫu và hơn thế nữa, bao gồm cả nước trái cây tươi và đồ cắt sửa móng tay. Không gian tăng gấp đôi như một điểm nhận và trả hàng cho các giao dịch mua hàng trực tuyến.

– Công ty tiên phong về nệm hộp trực tuyến Casper đã mở 15 cửa hàng pop-up tại các thành phố trên khắp nước Mỹ vào năm 2017.

– Portland’s Velo Cult nổi bật trong một thành phố có 80 cửa hàng xe đạp bằng cách pha trộn văn hóa với bán lẻ. Họ mang theo tuyển chọn các loại xe đạp mới, tùy chỉnh và cổ điển, phục vụ ít nhất 12 loại bia thủ công tại vòi, rang và phục vụ cà phê tại chỗ và có sân khấu cho các nhạc sĩ địa phương.

– Home Depot kiếm được 5 tỷ đô la trực tuyến, nhưng ưu tiên hàng đầu của nó vẫn là trải nghiệm cửa hàng tuyệt vời. Các cửa hàng và nhân viên hỗ trợ hành trình của khách hàng cho cả chủ nhà tự làm và nhà thầu chuyên nghiệp.

– Cửa hàng pop-up IRL (In Real Life) ở Chicago’s Water Tower Place là một phòng trưng bày dành cho các thương hiệu chỉ trực tuyến trưng bày sản phẩm của họ.

– Trải nghiệm độc đáo tại cửa hàng của thương hiệu parka Canada mang tính biểu tượng của Kanuk bao gồm phòng lạnh -25˚C (-13˚F) để thử áo khoác trong điều kiện mùa đông thực tế. (Nguồn: https://2019.10ecommercetrends.com/10-ecommerce-trends-for-2018/)

1.9. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong thương mại điện tử

Trí tuệ nhân tạo (AI) từ lâu đã được sử dụng trong thương mại điện tử để đưa ra những đề xuất chọn lọc thông minh, giúp khách hàng hình dung rõ hơn về sản phẩm và hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết những thắc mắc của khách hàng. Năm 2021, AI giúp cho các công ty thương mại điện tử tìm kiếm khách hàng. AI sẽ phân tích các xu hướng hiện tại cùng với sản phẩm, khách hàng, kênh khách hàng và hành vi của người mua để xác định kênh mua sắm, thời gian và giá tốt nhất để niêm yết sản phẩm. Điều này giúp các doanh nghiệp tiết kiệm thời gian thu thập số liệu, đẩy nhanh doanh số bán hàng, tạo biểu đồ và viết báo cáo.

Một khía cạnh khác của mua sắm truyền thống mà trước đây đã bị mất trong mua sắm trực tuyến là một cộng tác viên hữu ích tại cửa hàng, người có thể đưa ra các đề xuất sản phẩm và hướng dẫn được cá nhân hóa dựa trên nhu cầu hoặc yêu cầu của người mua sắm.

AI giúp doanh nghiệp nghiên cứu hành vi tiêu dùng của khách hàng một cách hiệu quả.

Sự phổ biến của Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy sẽ tăng lên, khi các nhà bán lẻ nhắm đến những cách thức mới để tăng cường cá nhân hóa và cải thiện dịch vụ khách hàng, đó là lý do tại sao tất cả các doanh nghiệp trực tuyến nên đầu tư vào sự phát triển này.

AI cũng có thể:

– Giúp các doanh nghiệp tìm hiểu về khách hàng của họ và cung cấp cho họ những trải nghiệm được cá nhân hóa mà họ đang yêu cầu.

– Giúp các công ty kết nối dữ liệu khách hàng với thông tin chi tiết theo thời gian thực để cải thiện trải nghiệm mua sắm.

– Tự động hóa các tác vụ như hỗ trợ khách hàng thông qua chatbots để giúp khách hàng 24/7 hoặc tạo các ưu đãi kịp thời.

– Định giá và chiết khấu được tối ưu hóa và dự báo nhu cầu.

– Thương hiệu thời trang hàng đầu Natori đã sử dụng trí thông minh nhân tạo để đưa ra những lựa chọn thông minh hơn cho chi tiêu quảng cáo kỹ thuật số của họ. Kết quả là doanh thu từ mạng xã hội đã tăng 76%.

Trí tuệ nhân tạo (AI) từ lâu đã được sử dụng trong thương mại điện tử để đưa ra các đề xuất chọn lọc thông minh về sản phẩm, giúp khách hàng hình dung về sản phẩm tốt hơn và hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết các thắc mắc của khách hàng.

Vào năm 2021, AI còn sẽ giúp các công ty thương mại điện tử tìm kiếm khách hàng. Các thuật toán thông minh sẽ phân tích các xu hướng hiện tại cùng với sản phẩm, kênh bán hàng, khách hàng và hành vi của người mua để xác định các kênh mua sắm, thời gian và giá tốt nhất để niêm yết sản phẩm.

Điều này sẽ giúp các doanh nghiệp tiết kiệm rất nhiều thời gian thu thập số liệu, tạo biểu đồ và viết báo cáo, đồng thời sẽ giúp các công ty thương mại điện tử đẩy mạnh doanh số bán hàng và tăng lợi nhuận nhanh chóng.

– Thuê nhân viên AI trong thương mại điện tử bán lẻ trở thành xu hướng

AI sẽ giúp các nhà bán lẻ và thương gia tạo ra ngày càng nhiều nội dung sản phẩm tốt hơn, cải thiện SEO và vận chuyển hàng hóa.

Các nhà bán lẻ ngày nay mang số SKU nhiều hơn từ 2 đến 10 lần so với 10 năm trước – tất cả đều chỉ tồn tại trực tuyến nếu có nội dung sản phẩm liên quan để hỗ trợ (hình ảnh sản phẩm, video, mô tả, kích thước, thuộc tính và các sản phẩm miễn phí).

Ngay cả những nhà bán lẻ lớn nhất cũng đang phải vật lộn để sản xuất nội dung sản phẩm đủ nhanh để thương mại hóa và bán hàng hóa mà họ lựa chọn.

Nội dung sản phẩm là trái tim của Thương mại điện tử. Nó cung cấp khả năng khám phá và lựa chọn sản phẩm vượt trội, đòi hỏi thông tin chi tiết về sản phẩm và các thuộc tính quan trọng của sản phẩm cụ thể, cùng với tìm kiếm ngữ nghĩa.

Các nhà bán lẻ phải duy trì và cung cấp hình ảnh và video, mô tả danh mục, tên, siêu dữ liệu theo danh mục cụ thể (ví dụ: thông tin dinh dưỡng cho các sản phẩm thực phẩm), tình trạng còn hàng, ma trận sản phẩm (ví dụ: phạm vi kích thước), logo công ty / thương hiệu, xếp hạng và đánh giá sản phẩm, thông tin về giá và khuyến mãi cho tất cả các SKU vật lý. Thu thập thông tin này từ các nhà cung cấp là một công việc tốn nhiều thời gian, đòi hỏi nhiều phương pháp khác nhau và một lượng lớn hoạt động thủ công.

AI sẽ giúp các nhà bán lẻ và thương gia tạo ra ngày càng nhiều nội dung sản phẩm tốt hơn, cải thiện SEO và vận chuyển hàng hóa.

– Các giải pháp dựa trên AI sẽ ngày càng tự động hóa việc tạo, tối ưu hóa, phân loại, dịch và cung cấp nội dung sản phẩm, kết hợp lại, đã trở thành điều bắt buộc để theo kịp nhu cầu của người tiêu dùng về thông tin sản phẩm: những người bán có nhiều thông tin sản phẩm nhất (và tốt nhất) giành được khách hàng.

– ALIBABA: Sàn thương mại điện tử Trung Quốc cho biết công cụ viết bài quảng cáo dựa trên AI của họ, có thể tạo ra 20.000 dòng sao chép mỗi giây, được các nhà cung cấp sử dụng hàng triệu lần mỗi ngày.

– Nhà bán lẻ đồ nội thất gia đình của Canada sử dụng hệ thống bán hàng dựa trên AI của Dynamic Yield, dựa trên hành vi của người dùng và những người bán hàng tốt nhất trong mỗi danh mục, điều này đã dẫn đến doanh số bán hàng trực tuyến tăng 26% trong vòng chưa đầy một năm.

– Amazon đang cung cấp công cụ đề xuất sản phẩm theo thời gian thực dựa trên AI cho những người bán sử dụng bảng điều khiển AWS.

– Adobe, người đã mua nền tảng Thương mại điện tử Magento với giá 1,68 tỷ đô la, giúp các thương gia và thương hiệu tự động hóa các đề xuất, nội dung và tương tác được cá nhân hóa với các nền tảng Adobe Sensei và Adobe Target của họ. (Nguồn: https://2019.10ecommercetrends.com/)

1.10. Bên cạnh Hoa Kỳ, EU và Nhật Bản, Trung Quốc đang gia tăng tầm ảnh hưởng về thương mại điện tử

Trên 2% giao dịch Thương mại điện tử trên thế giới xảy ra ở Trung Quốc, tăng từ 1% vào năm 2005 – một thị trường lớn hơn Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Pháp, Đức và Nhật Bản cộng lại. Trên thực tế, với 1,94 nghìn tỷ đô la, nó lớn gấp ba lần thị trường Mỹ. Dân số am hiểu về thiết bị di động của họ đã cho phép các công nghệ thanh toán, đặt hàng, thực hiện, tự động hóa và cá nhân hóa phát triển với tốc độ chóng mặt. Trong khi 65% người dùng di động Mỹ vẫn miễn cưỡng sử dụng thanh toán di động, Trung Quốc tự hào với tỷ lệ chấp nhận 100%.

Và bây giờ, người tiêu dùng và công nghệ Trung Quốc đang mở rộng ra ngoài Vạn Lý Trường Thành.

Khi du lịch Trung Quốc bùng nổ, khách du lịch mang theo thiết bị, thói quen kỹ thuật số (thanh toán bằng mã QR!) Và kỳ vọng của họ, khuyến khích các thương gia trên toàn thế giới áp dụng và tích hợp các công nghệ, nền tảng và giao diện của Trung Quốc, chuyển tiếp nhanh mức độ tinh vi kỹ thuật số của nhiều thương gia. Kết hợp lại, Wechat Pay và Alipay có 1,7 tỷ người dùng, gấp 10 lần Apple Pay.

Năm 2020, dự báo rằng người tiêu dùng Trung Quốc sẽ giao dịch 45 nghìn tỷ đô la thông qua thanh toán di động, vào thời điểm đó quận sẽ không còn tiền mặt. (Nguồn: Ian Fraser, Raconteur.net)

– Alipay ở Châu Âu: Người mua sắm Trung Quốc đã sử dụng Alipay đã chi 1.273 € (1.403 USD) tại các cửa hàng ở Pháp trong Tuần lễ vàng, nhiều hơn 15,5% so với mức chi tiêu trung bình của người mua sắm tại Hoa Kỳ cho quà tặng, du lịch và giải trí trong toàn bộ Mùa lễ 2019 (1.284 USD).

– Thanh toán qua WeChat: Nền tảng thanh toán phổ biến nhất của Trung Quốc với gần 1 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng đã hợp tác với Visa, MasterCard, American Express, Discover và JCB để cho phép khách nước ngoài liên kết thẻ tín dụng của họ với WeChat Pay. Đây là lần đầu tiên du khách nước ngoài có thể sử dụng thẻ tín dụng quốc tế để thanh toán bằng WeChat Pay tại Trung Quốc.

– Alibaba: Singles Day 2019, sự kiện lớn kéo dài 1 ngày của gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc, do Taylor Swift làm chủ đề và phá vỡ kỷ lục bán hàng trước đó của họ, bán được 38,3 tỷ đô la trong 24 giờ (khoảng 1% tổng doanh thu bán lẻ trên thế giới cho năm 2019).

– Alipay cho người nước ngoài: Khách du lịch nước ngoài ở Trung Quốc cuối cùng cũng có thể sử dụng Alipay, trước đây chỉ dành cho người tiêu dùng có tài khoản ngân hàng Trung Quốc và số điện thoại di động địa phương. Đăng ký chương trình “Tour Pass” cần có số điện thoại nước ngoài, thị thực và thẻ tín dụng, sau đó khách du lịch có thể đặt taxi, mua vé tàu, đặt khách sạn, v.v. bằng thiết bị của họ.

2. Đổi mới chương trình và nội dung giảng dạy Thương mại điện tử tại các trường Đại học ở Việt Nam

Tại Việt Nam, tính từ đầu những năm 2000 đến nay, thương mại điện tử thay đổi mạnh mẽ, đặc biệt trong giai đoạn năm năm vừa qua, từ 2015-2021, thương mại điện tử đã phát triển lên một tầm cao mới, với các phương thức mới như thương mại điện tử di động, thương mại điện tử xã hội, thương mại điện tử dựa vào vị trí địa lý – định vị toàn cầu.

Các chương trình đào tạo thương mại điện tử tại các trường đại học được thiết kế, xây dựng và cập nhật liên tục qua các năm trong quá trình giảng dạy, đào tạo, tập huấn. Nội dung đào tạo qua các năm tập trung vào thương mại điện tử bán lẻ (B2C), thương mại điện tử giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B), thương mại điện tử giữa các cá nhân với cá nhân (C2C), marketing điện tử, thanh toán điện tử, ngân hàng điện tử, hệ thống thông tin quản lý và một số môn học nền tảng về công nghệ như quản trị cơ sở dữ liệu, lập trình ứng dụng, xây dựng quản lý website trong thương mại điện tử.

Trước sự thay đổi nhanh chóng và mạnh mẽ, đặc biệt là cách mạng công nghiệp 4.0, những công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain, dữ liệu lớn, Internet kết nối vạn vật (IoT) đã tác động liên tục và mạnh mẽ, thay đổi phương thức giao dịch và quản lý các hoạt động thương mại điện tử và cũng tạo ra các mô hình thương mại điện tử mới. Vì vậy, việc thay đổi chương trình và nội dung đào tạo thương mại điện tử, cập nhật nội dung các môn học đang giảng dạy và xây dựng, bổ sung thêm các môn học mới trong các chuyên ngành, ngành đào tạo thương mại điện tử là cần thiết. Các môn học chuyên ngành thương mại điện tử cần cập nhật nội dung và bổ sung các môn học sau:

2.1. Các môn học chuyên ngành thương mại điện tử

1. Quản trị thương mại điện tử
2. Mô hình kinh doanh điện tử
3. Chiến lược thương mại điện tử
4. Hệ thống thông tin quản lý
5. Marketing điện tử
6. Ngân hàng điện tử
7. Tài chính điện tử
8. Logistics điện tử
9. Quản trị quan hệ khách hàng điện tử (E-CRM)
10. Hệ thống thông tin Hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP)
11. Quản trị chuỗi cung ứng điện tử (e-SCM)
12. Quản trị thương hiệu trong thương mại điện tử
13. Khởi nghiệp trong thương mại điện tử
14. Pháp luật trong thương mại điện tử

Các môn học nâng cao chuyên ngành thương mại điện tử

1. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý và kinh doanh
2. Ứng dụng blockchain trong quản lý và kinh doanh
3. Chuyển đổi số trong tổ chức và doanh nghiệp: quy trình và giải pháp
4. Ứng dụng công nghệ mới trong thương mại điện tử
5. Bảo mật và an toàn thông tin trong thương mại điện tử
6. Xây dựng các ứng ứng dụng cho thương mại điện tử
7. Doanh nghiệp số và đổi mới mô hình kinh doanh (digital business and innovation)
8. Các mô hình kinh doanh số (digital business models)
9. Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số trong doanh nghiệp

2.2. Việc làm về thương mại điện tử

Khi tốt nghiệp, sinh viên chuyên ngành thương mại điện tử có nhiều vị trí công việc tốt trong cả các doanh nghiệp truyền thống và doanh nghiệp chuyên về thương mại điện tử. Các vị trí công việc phổ biến về thương mại điện tử bao gồm:

– Giám đốc thương mại điện tử (Giám đốc kinh doanh điện tử) trong các doanh nghiệp đang ứng dụng thương mạnh mẽ ở trên.

– Chuyên viên thương mại điện tử trong các doanh nghiệp đang ứng dụng thương mại điện tử mạnh mẽ ở trên.

– Giám đốc marketing điện tử (Giám đốc tiếp thị điện tử) trong các doanh nghiệp đang ứng dụng thương mại điện tử mạnh mẽ.

– Chuyên viên marketing điện tử (tiếp thị đa kênh, web, mạng xã hội, di động, Facebook Ads, Google, Youtube Ads, Google Ads, SEO)

– Phụ trách website thương mại điện tử

– Chuyên viên phát triển nội dung số

– Quản lý bán hàng trực tuyến (website, facebook, zalo, live stream, quản lý đơn hàng, quản lý sản phẩm trực tuyến)

– Chuyên viên phân tích, thiết kế, xây dựng, vận hành, quản lý hệ thống kinh doanh điện tử: quản trị, xây dựng, phát triển các hệ thống giao dịch online, kinh doanh trực tuyến tại các công ty, doanh nghiệp có hoạt động thương mại điện tử.

– Chuyên viên nghiên cứu thị trường trực tuyến (tìm kiếm thị trường, khách hàng qua Internet)

– Các công việc về vận hành, quản trị, xây dựng các hệ thống kinh doanh điện tử.

Sinh viên ngành thương mại điện tử tốt nghiệp có thể làm việc ở phòng Kinh doanh, phòng Marketing bộ phận Kinh doanh điện tử, Marketing điện tử (Online Marketing, Digital Marketing)  trong hàng nghìn doanh nghiệp đang ứng dụng thương mại điện tử mạnh mẽ hiện nay như:

– Ngân hàng

– Tài chính

– Hàng không

– Du lịch

– Khách sạn

– Xuất nhập khẩu

– Các doanh nghiệp bán lẻ

Sinh viên ngành thương mại điện tử ra trường cũng có thể là việc trong hàng nghìn doanh nghiệp chuyên về thương mại điện tử, điển hình như: Shoppee, Thế giới di động, Tiki, Lazada, Điện máy xanh, Sendo, FPT shop, Nguyễn Kim store và hàng nghìn doanh nghiệp có hoạt động thương mại điện tử đang ngày càng phát triển

Các công việc về marketing điện tử: truyền thông quảng cáo trực tuyến, quản lý khách hàng online, chuyên viên seo website, chuyên viên quảng cáo google, facebook

Khởi nghiệp kinh doanh thương mại điện tử cũng là một lựa chọn tốt đối với nhiều sinh viên thương mại điện tử có điều kiện phù hợp.

Bên cạnh việc cập nhật nội dung các môn học về thương mại điện tử đã có, cập nhật bổ sung các môn học mới phù hợp với xu hướng phát triển của thương mại điện tử, xu hướng phát triển của công nghệ ứng dụng trong thương mại điện tử, các chương trình đào tạo thương mại điện tử cũng cần chú trọng đến việc:

– Khả năng thực hành tại các doanh nghiệp

– Phát triển năng lực cá nhân, kỹ năng mềm cho sinh viên.

– Tham gia hội thảo, tham quan, trải nghiệm và thực hành tại các doanh nghiệp, các sàn thương mại điện tử, các doanh nghiệp logistics, e-logistics, đại lý hải quan, công ty thương mại điện tử, phòng thương mại điện tử tại các doanh nghiệp

– Nghiên cứu, thực hành ứng dụng thương mại điện tử trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

– Tổ chức cho sinh viên đi thực tập và giới thiệu việc làm tại các đơn vị về quản lý nhà nước về thương mại điện tử, hiệp hội thương mại điện tử, các doanh nghiệp có liên quan đến thương mại điện tử.

– Xây dựng hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, phòng máy tính, mạng, trang thiết bị phù hợp với giảng dạy và thực hành các hệ thống giao dịch điện tử, tiến tới xây dựng các phòng thí nghiệm công nghệ mới trong thương mại điện tử để tiếp thu và chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp.

– Hệ thống tài liệu, giáo trình, sách điện tử, cơ sở dữ liệu điện tử, phần mềm… phục vụ đào tạo chuyên ngành thương mại điện tử

– Mạng lưới các giảng viên mời giảng, chuyên gia, quản lý nhà nước, quản lý doanh nghiệp tham gia giảng dạy cho sinh viên chuyên ngành thương mại điện tử.

Kết luận

Sinh viên với vai trò nhà quản lý và kinh doanh tương lai cần hiểu các mô hình và chiến lược kinh doanh điện tử của cả các doanh nghiệp thương mại điện tử mới và các doanh nghiệp truyền thống đang áp dụng thương mại điện tử. Các cách tiếp cận mới có thể bao gồm: Học hỏi từ các sai lầm và thành công của các công ty ứng dụng thương mại điện tử; Tìm hiểu những bài học thương mại điện tử từ những công ty kinh doanh toàn cầu như Google, Microsoft, Apple, Amazon, đến Facebook, Twitter và Tumblr, đến Netflix, Pandora và Elemica; Tìm hiểu thực tế về thế giới thương mại điện tử, phân tích và đánh giá những hoạt động đang hiệu quả trong hoạt động của các doanh nghiệp.

Tài liệu tham khảo

1. Ecommerce, Laudon, 2020
2. https://timviec365.vn/blog/hoc-thuong-mai-dien-tu-ra-lam-gi-new4841.html
3. https://jobsgo.vn/blog/thuong-mai-dien-tu-ra-truong-lam-gi/
4. https://www.uef.edu.vn/tin-tuyen-sinh/hoc-nganh-thuong-mai-dien-tu-ra-truong-lam-gi-1690
5. https://edx.edu.vn/tim-hieu-thuong-mai-dien-tu-la-nganh-gi-va-lam-nghe-gi/
6. https://vieclamvui.com/viec-lam-internet-online-media/nganh-thuong-mai-dien-tu-338.html
7. https://tuyensinhso.vn/nhom-nganh-dao-tao/nganh-thuong-mai-dien-tu-c16286.html
8. https://timviec365.com/blog/nganh-thuong-mai-dien-tu-new890.html
9. https://ntt.edu.vn/web/thong-tin/nganh-thuong-mai-dien-tu-hoc-gi-ra-truong-lam-gi
10. https://caodangkinhte.vn/review-toan-bo-su-that-ve-nganh-thuong-mai-dien-tu/
11. https://news.timviec.com.vn/nganh-thuong-mai-dien-tu-diem-mat-cac-cong-ty-tmdt-hang-dau-64279.html
12. https://top10vietnam.vn/truong-dao-tao-nganh-thuong-mai-dien-tu/
13. https://cooftech.com/xu-huong-thiet-ke-ung-dung-thuong-mai-dien-tu-nam-2020-200210960142551.html
14. Xu hướng thương mại điện tử, https://www.gosell.vn/blog/xu-huong-thuong-mai-dien-tu-2021-danh-cho-cac-doanh-nghiep
15. 10 Xu hướng kinh doanh thương mại điện tử cần biết 2021, https://phanmemtop.com/online-marketing/top-10-xu-huong-thuong-mai-dien-tu/
16. Sáu xu hướng thương mại điện tử thế giới, https://www.webtretho.com/f/tin-hoc-cong-nghe/6-xu-huong-thuong-mai-dien-tu-the-gioi-trong-nam-2021
17. 3 xu hướng của thương mại điện tử năm nay, https://vnexpress.net/3-xu-huong-cua-thuong-mai-dien-tu-nam-nay-4239133.html
18. 6 Xu hướng Thương mại Điện tử cho Năm 2021, https://blog.splitdragon.com/vi/6-ecommerce-trends-for-2021-online-brands-sellers-should-watchout-for/?fbclid=IwAR00_kKgPHGP5635jiaeZPlqgl8UzB8swiVCV8SWuIhxGw9N8H0xamYyCSI
19. Top 4 Xu Hướng Phát Triển Thương Mại Điện Tử Mới Nổi Năm 2021, https://textsmart.vn/top-4-xu-huong-thuong-mai-dien-tu-2021/
20. Một số xu hướng của Thương mại điện tử, https://www.trngroup.vn/tin-tuc/kien-thuc-giai-phap/xu-huong-phat-trien-cua-thuong-mai-dien-tu-the-gioi.html
21. Ngành thương mại điện tử, http://phuongdong.edu.vn/Thong-tin-tuyen-sinh-CNTT/THUONG-MAI-DIEN-TU-NGANH-HOC-TIEN-PHONG-TRONG-THOI-DAI-KINH-TE-SO-12072021-13284.html
22. Tổng quan xu hướng thương mại điện tử 2021, https://magenest.com/vi/dinh-hinh-thi-truong-thuong-mai-dien-tu-2020/
23. 5 xu hướng thương mại điện tử cho năm 2021, https://vtv.vn/kinh-te/5-xu-huong-thuong-mai-dien-tu-cho-nam-2021-2021011608485556.htm
24. https://10ecommercetrends.com/
25. https://2019.10ecommercetrends.com/
26. https://2019.10ecommercetrends.com/10-ecommerce-trends-for-2018/