Cuộc đụng độ của các nền văn hóa khi những gã cao bồi ở Amazon đến gần vùng đất bản địa

Nguyễn Trang (Theo AFP)

Một thành viên của bộ lạc Uru Eu Wau Wau trong khu bảo tồn của bộ lạc ở Amazon, phía nam Porto Velho, Brazil, vào ngày 29 tháng 8 năm 2019

Khi màn đêm buông xuống ngôi nhà Amazon, những người săn bắn hái lượm người Uru-eu-wau-wau rút mũi tên tre từ sườn một con lợn hoang và bắt đầu nướng chiến lợi phẩm.

Cách đó vài dặm – một thế giới khác – phía bên kia ranh giới sự sống tinh tế của cánh rừng nhiệt đới, những người chăn bò cưỡi ngựa đang dồn gia súc lại ở một trang trại rộng lớn.

“Chúng tôi không có vấn đề gì với họ”, Awapy người Uru-eu-wau-wau, 19 người, vị thủ lĩnh trẻ của cộng đồng rừng ở trung tâm Rondonia nói.

Đó là một biểu hiện thiện chí hiếm thấy ở một khu vực nơi thế giới của những chủ đất giàu có và các bộ lạc bản địa xung đột và xô xát vì tương lai của rừng mưa nhiệt đới lớn nhất hành tinh này.

“Khu bảo tồn bản địa rộng 1,8 triệu ha có tài nguyên phong phú của bộ lạc – một khu vực rộng gần gấp đôi Lebanon – đang bị bủa vây triền miên từ các địa chủ, người buôn gỗ, chủ đất và những người khai thác dựa vào nạn phá rừng để kiếm tiền.

Bộ lạc đã thề sẽ chiến đấu đến chết để chống lại cuộc xâm lược

“Tôi đã phải đối mặt với cuộc xâm lược này từ khi tôi 19 – 20 tuổi và những kẻ này đang đe dọa vì chúng tôi đứng lên chống lại chúng. Tôi không sợ khi phải liều mạng. Đó là cách duy nhất “, Awapy, 38 tuổi nói.

Vài trăm cư dân của khu bảo tồn, được chia thành bảy xóm, có một lịch sử kháng cự lâu dài. Để giúp giám sát rừng và bảo vệ bản thân, những người tự xưng là bảo vệ thiên nhiên chủ yếu sống dọc theo ranh giới lãnh thổ của họ, được phân định vào đầu những năm 1990.

Một phụ nữ trẻ đi ra từ một túp lều trong khu bảo tồn của bộ lạc ở Amazon, phía nam Porto Velho, Brazil

Ngôi làng của Awapy nửa tá là những ngôi nhà nhỏ, một số là nhà gỗ có mái rơm, số khác bằng làm xi măng với mái ngói. Năm gia đình ở đây sống gần như hoàn toàn bên ngoài cánh rừng, nơi hàng ngày họ mạo hiểm để săn bắn và khi cần thiết, để đuổi những kẻ xâm lược – thường là những nhóm có tổ chức – trong các cuộc đối đầu thường có chiều hướng bạo lực, anh nói.

‘Họ phá hủy mọi thứ’

Ở khu vực phía nam thị trấn Porto Velho, những khoảng đất trống mới và các đồng cỏ hiện rõ từ trên không, dấu hiệu của nạn phá rừng ngày càng tăng thường được báo trước bởi những vụ cháy rừng xảy ra ở quy mô toàn cầu trong những tuần gần đây.

Sự vắng mặt của cơ quan nhà nước ngay từ đầu đã biến những khu vực như thế này thành nơi sinh sản các băng đảng và khuyến khích việc chiếm đất, nơi thường được hợp nhất thành các trang trại gia súc, các tổ chức phi chính phủ cho biết.

Một tay đua ngã xuống trong một sự kiện thi cưỡi bò ở Monte Negro ở bang Rondonia, Brazil vào ngày 30 tháng 8 năm 2019

Các công tố viên đã nộp đơn khiếu nại chống lại các nhà sản xuất ở vùng nông thôn vì đã chiếm giữ, phân lô và bán đất khu bảo tồn này và ở những nơi khác.

Người Uru-eu-wau-wau cho rằng những kẻ xâm lược cảm thấy được bảo vệ kể từ khi Tổng thống Jair Bolsonaro lên nắm quyền vào tháng 1, người đã hỗ trợ việc mở các vùng đất được bảo vệ để hoạt động nông nghiệp và khai thác mỏ. Ông ấy đã nói trong lễ nhậm chức rằng người bản địa cần được hòa nhập với xã hội và không sống trong các khu bảo tồn “như thể họ là động vật trong một sở thú”.

“Không giống như trước đây, nhưng hiện nay họ đang phá mọi thứ”, Awapy nói trong “oca” của mình, căn phòng được sử dụng cho các cuộc họp mặt gia đình, xung quanh là những người dân làng đang nằm trên võng.

Trong những năm gần đây, Monte Negro đã mở rộng như một thị trấn nuôi gia súc quan trọng với nền văn hóa cao bồi mạnh mẽ

‘Thịt bò, kinh thánh và đạn’

Mất khoảng một tiếng rưỡi đi dọc theo một con đường rừng, trong thị trấn nhỏ Monte Negro, khu vực kinh doanh nông nghiệp đang thể hiện cơ bắp tại một cuộc đua tài, nơi có khoảng 20 người chăn bò thể hiện tài năng của mình bằng cách cưỡi trên bò trong thời gian lâu nhất có thể.

Đội những chiếc mũ rộng vành, mặc quần jean xanh và đi những đôi giày cao bồi, những người chăn bò làm việc ửo một số trang trại gia súc rộng lớn của khu vực đã chặt phá rừng trong nhiều thập kỷ qua.

Khán giả thưởng thức buổi biểu diễn và cười lớn khi một vở ca kịch ngắn được biểu diễn trong lúc nghỉ giải lao, trong đó một chú hề đuổi theo một con nai – một “veado” trong tiếng Bồ Đào Nha, cũng là một thuật ngữ chê bai đối với người đồng tính.

Những người chơi đang chuẩn bị trước khi thi đấu tại một cuộc thi cưỡi bò ở Monte Negro, lưu vực phía nam Amazon

Các chủ đất kiêu ngạo và lảng tránh người ngoài, bị các nhà hoạt động môi trường cáo buộc chịu trách nhiệm cho việc hủy hoại tràn lan ở Amazon, trục lợi từ thiệt hại của các vùng cộng đồng và khu bảo tồn bản địa.

Họ duy trì, bảo vệ ranh giới vùng đất của họ và tuyên bố quyền phát triển nó và nhắc lại tầm quan trọng của việc mở rộng nông nghiệp đối với nền kinh tế Brazil.

‘Amazon là của chúng tôi’

“Mọi người phải tôn trọng thực tế rằng bảo tồn là bảo tồn, bản địa là bản địa”, Marconi Silvestre, chủ một trang trại ở Monte Negro và người tổ chức cuộc đua tài của những người chăn bò nói.

Khán giả tham dự cuộc thi cưỡi bò ở Monte Negro, bang Rondonia, Brazil

Một chủ sở trang trải khác đến buổi biểu diễn để bán bò đực giống nói rằng người dân bản địa tự phá rừng, gỗ và đất.

“Họ đang làm điều tương tự như Pedro Alvares Cabral đã làm khi ông ấy đến,” ông này cho biết khi đề cập đến người tiên phong người Bồ Đào Nha vào năm 1500, đã đến bờ biển sau này là Brazil.

Một số chủ đất ở đây tuyên bố giới truyền thông đã phóng đại phạm vi ảnh hưởng  của vụ cháy rừng và chế nhạo Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người hồi tháng trước kêu gọi “quốc tế hóa” việc bảo vệ rừng nhiệt đới Amazon.

“Amazon là của chúng tôi. Hãy nói điều đó với Macron!”, một trong những chủ đất nói