Châu Á củng cố vị trí người cầm đuốc thương mại tự do

Ngân Hà (Theo Nikkei)

Từ trái qua, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc và Bộ trưởng Thương mại Trần Tuấn Anh vẫy tay chào người đồng cấp tại lễ ký RCEP ảo trong Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 tại Hà Nội ngày 15/11.

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực được ký kết bởi 15 quốc gia hôm Chủ nhật đã đưa châu Á trở thành ngọn đuốc của thế giới về thương mại tự do.

Mỹ đã tránh xa các hiệp ước đa phương đầy tham vọng trong những năm gần đây – lập trường có thể không thay đổi mấy dưới thời ông Joe Biden. Ở châu Âu, Vương quốc Anh và Liên minh châu Âu đang hết thời gian để ký kết một thỏa thuận hậu Brexit.

Tham gia RCEP, hiệp định thương mại lớn nhất thế giới bao gồm khoảng 30% tổng sản phẩm quốc nội và dân số toàn cầu. Khi có hiệu lực, các bên ký kết – 10 thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand – có thể mong đợi một loạt cơ hội kinh doanh mới.

Dưới đây là năm kết quả quan trọng đối với quy mô thương mại của châu Á.

RCEP thúc đẩy sự trỗi dậy của Châu Á

Hiệp ước sẽ tạo ra một khối kinh tế châu Á khổng lồ, với các quy tắc và tiêu chuẩn chung điều chỉnh không chỉ thương mại hàng hóa và dịch vụ mà còn cả đầu tư xuyên biên giới và thương mại điện tử. Điều này hứa hẹn sẽ giúp các thành viên phát triển nền kinh tế trong khi làm cho khu vực này trở nên hấp dẫn hơn đối với phần còn lại của thế giới.

Stuart Tait, người đứng đầu khu vực ngân hàng thương mại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương của HSBC cho rằng “Thương mại nội châu Á, vốn đã lớn hơn thương mại của châu Á với Bắc Mỹ và châu Âu cộng lại, sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu và kéo trọng tâm kinh tế về phía châu Á”

Đặc biệt là khi châu Á nổi lên sau đại dịch COVID-19, RCEP mang lại cho các công ty Mỹ, châu Âu và các công ty toàn cầu khác một lý do mới để đầu tư vào phía này của hành tinh.

Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan-ocha đã đề cập đến điều này tại hội nghị thượng đỉnh RCEP, nói rằng hiệp ước sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi và hấp dẫn đối với các nhà đầu tư từ khắp nơi trên thế giới.

Doanh nghiệp phấn khởi

Sau khi ký kết, các doanh nghiệp ở 15 quốc gia đã hoan nghênh thương vụ này.

Chủ tịch Toyota Motor Akio Toyoda, với tư cách là chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, đã đưa ra một tuyên bố hôm thứ Hai cho biết “hoan nghênh” RCEP.

Ông nói, “đối với ngành công nghiệp ô tô Nhật Bản, hoạt động trên quy mô toàn cầu, hiệp định RCEP hỗ trợ một cách có hệ thống việc tạo ra một chuỗi giá trị tiên tiến ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.”

Sichuan Hongmeng Zhongtuo Automobile Trading là một công ty Trung Quốc hoạt động dựa trên lợi ích, theo báo cáo của Sichuan Daily hôm thứ Hai.

Công ty này nằm trong số 5 đối thủ ở tỉnh Tứ Xuyên được chọn cho dự án thí điểm xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng. “Đông Nam Á từng có mức thuế nhập khẩu ô tô cũ cao nhất thế giới. Với việc thực hiện RCEP, Đông Nam Á được kỳ vọng sẽ trở thành thị trường xuất khẩu ô tô đã qua sử dụng lớn nhất cho Trung Quốc” Tổng giám đốc Li Chuan cho biết

Ở Singapore, tâm trạng cũng tương tự.

Ho Meng Kit, Giám đốc điều hành của Liên đoàn Doanh nghiệp Singapore, lưu ý rằng một khi RCEP bắt đầu hoạt động, các công ty sẽ “tận hưởng sự linh hoạt hơn trong việc tìm nguồn cung ứng từ một nhóm lớn hơn các nhà cung cấp trong khu vực.”

Hôm thứ Hai, Chứng khoán Nikkei của Nhật Bản đã kết thúc tăng 2,05%, một phần do hy vọng rằng thỏa thuận sẽ tăng tốc xuất khẩu của các nhà sản xuất Nhật Bản. Chỉ số chứng khoán Kospi của Hàn Quốc tăng 1,97%.

Hoa Kỳ đang ở bên ngoài nhìn vào – một lần nữa – đặt ra câu hỏi cho Biden

Vào năm 2017, Donald Trump đã rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương, đặt ra một giai điệu bảo hộ vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Bây giờ đến RCEP. Liệu Mỹ có thể mong đợi tăng cường sự hiện diện của mình trong nền kinh tế châu Á mà không cần tham gia vào một trong hai hiệp ước thương mại lớn của khu vực?

Đây là một trong những câu hỏi mà ông Biden sẽ phải đối mặt khi chuyển đến Phòng Bầu dục.

Rajiv Biswas, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại IHS Markit, cho biết “một vấn đề tiềm năng về chính sách thương mại đối với chính quyền tiếp theo của Mỹ là việc thực hiện RCEP sẽ khiến Mỹ nằm ngoài cả RCEP và CPTPP, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương – phiên bản 11 thành viên của TPP.”

Lập trường của Trump đã chứng tỏ là động lực thúc đẩy các bên RCEP thúc đẩy các cuộc đàm phán của họ. Trong khi đó, Đảng Dân chủ Biden tuyên bố rằng sẽ không đàm phán bất kỳ thỏa thuận thương mại mới nào trước khi đầu tư vào khả năng cạnh tranh của Mỹ trên sân nhà.

Jeffrey Halley, nhà phân tích thị trường cấp cao tại Oanda, gợi ý rằng bằng cách ký kết RCEP, các nước châu Á đã chứng minh được điều gì đó cho chính họ. Halley nói “thực tế là thỏa thuận đã vượt qua ranh giới sau tám năm đàm phán, giữa một nhóm các quốc gia chênh lệch nhau, đã là một thành tựu. Điều đó khiến Châu Á – Thái Bình Dương có cảm giác rằng có sự sống trên thế giới, dù có hay không có Hoa Kỳ”

Tất nhiên, ngay cả khi chính phủ của họ giữ khoảng cách, các công ty Hoa Kỳ vẫn có thể hưởng lợi từ RCEP trong các hoạt động ở châu Á của họ.

Đó là một bước đột phá đối với Trung Quốc và Nhật Bản – và khoảnh khắc tỏa sáng của ASEAN

Đặc biệt, đối với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, RCEP là một cột mốc quan trọng. Lần đầu tiên, ba nền kinh tế lớn của Đông Á sẽ được kết nối với nhau bằng một hiệp định thương mại tự do.

Ví dụ, thuế quan đối với 86% hàng hóa Nhật Bản xuất khẩu sang Trung Quốc sẽ được xóa bỏ, tăng từ mức 8% hiện tại. Điều này hứa hẹn những lợi ích lớn cho các nhà sản xuất Nhật Bản, chẳng hạn như các nhà cung cấp phụ tùng ô tô.

Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố rằng “Trung Quốc và Nhật Bản đã đạt được thỏa thuận cắt giảm thuế quan song phương lần đầu tiên, đánh dấu một bước đột phá lịch sử.” Bộ này cho biết các nước đang tạo ra một môi trường “có lợi cho việc thúc đẩy tự do hóa thương mại ở mức độ cao trong khu vực.”

Đối với ASEAN, vốn đã có thương mại tự do trong khối cũng như các thỏa thuận với các nước khác, RCEP sẽ ít tác động hơn đến thuế quan nhưng vẫn là một chiến thắng lớn cho hiệp hội, vốn đã ngăn chặn xu hướng bảo hộ toàn cầu và dẫn đầu động lực để ký kết thỏa thuận.

“ASEAN đã đóng một vai trò quan trọng trong hành trình này”, Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Singapore Chan Chun Sing nói với các phóng viên hôm Chủ nhật. “Sự lãnh đạo của ASEAN với tư cách là một nhóm trung lập và đáng tin cậy đã cho phép các đối tác đến với nhau theo cách chưa từng có và hợp tác dưới sự bảo trợ của RCEP.”

Vẫn còn những rào cản phía trước

Sau khi ký kết, các thành viên cá nhân vẫn cần phê chuẩn RCEP. Thỏa thuận sẽ chỉ có hiệu lực sau khi ít nhất sáu quốc gia ASEAN và ba quốc gia ngoài ASEAN hoàn thành quá trình này. Có thể mất một khoảng thời gian, ngay cả ở những quốc gia phát triển nhanh.

Ông Chan của Singapore cho biết ông hy vọng đất nước mình sẽ phê chuẩn trong vài tháng tới. Quá trình của Indonesia sẽ bắt đầu với việc dịch tài liệu.

“Hy vọng trong hai tháng tới, chúng tôi có thể hoàn thành bản dịch … để đệ trình lên tổng thống và [quốc hội] phê chuẩn”, Imam Pambagyo, Tổng giám đốc đàm phán thương mại quốc tế tại Bộ Thương mại Indonesia, nói với giới truyền thông hôm Chủ nhật.

Theo Nick Marro, nhà phân tích hàng đầu về thương mại toàn cầu của Economist Intelligence Unit, một số quốc gia có thể mất nhiều năm để hoàn thành công việc.

Nói cách khác, các thành viên RCEP có thể không gặt hái được lợi ích nhanh chóng như họ mong đợi.

Một thách thức khác sẽ là đưa Ấn Độ trở lại thế giới. Nền kinh tế lớn thứ ba của châu Á ban đầu tham gia vào các cuộc đàm phán nhưng đã rút lui vào năm ngoái, vì cảnh giác sẽ làm tổn thương các doanh nghiệp địa phương và nông dân của mình.