Các động tác nhảy múa và cat meme thường là những thứ được lan truyền trên TikTok. Nhưng giờ đây, những người trẻ có ảnh hưởng trong lĩnh vực môi trường đang thu về hàng triệu lượt xem với các video về mọi thứ, từ rác đến quyền của thiên nhiên.

Vào tháng 3, Carissa Cabrera đã đăng một video về lũ lụt nghiêm trọng gần nhà của cô ở Hawaii lên TikTok để đáp lại một bình luận rằng “biến đổi khí hậu không có thật” trên trang cá nhân của cô

Qua cảnh quay một con sông ngập nước và những chiếc xe chạy trên đường bị ngập nặng, một người lồng tiếng cho biết “đây không phải là hiện tượng nóng lên toàn cầu. Đây không phải là biến đổi khí hậu. Hãy gọi nó chính xác là: khủng hoảng khí hậu .”

Đoạn video dài 10 giây đã có hơn 300.000 lượt xem.

Cabrera là một nhà sinh vật học biển và là thành viên của EcoTok, một nhóm những người trẻ có ảnh hưởng đăng lên nền tảng chia sẻ video TikTok về các chủ đề môi trường và khí hậu như thu giữ carbon, chất thải thực phẩm, đa dạng sinh học và tái chế.
EcoTok ra mắt vào tháng 7 năm 2020 sau khi Alex Silva, học sinh trung học ở Las Vegas, người chủ yếu đăng video về cuộc sống ít rác thải dưới cái tên “ecofreako”, đã gửi một thông điệp trên Instagram tới các nhà hoạt động cùng ý tưởng.

Nhóm đã phát triển lên 16 thành viên, bao gồm sinh viên, nhà khoa học, nhà giáo dục môi trường và công chức, đồng thời đã làm việc với các tổ chức như TED Countdown, một sáng kiến khuyến khích hành động vì khí hậu và công ty đầu tư mạo hiểm xã hội Gates Ventures của Bill Gates về các chiến dịch cho sáng kiến sinh thái.

Giống như hầu hết người dùng TikTok, EcoTokers đăng nội dung có nhịp độ nhanh bao gồm nhạc, điệu nhảy và chú thích đầy màu sắc để làm cho thông điệp xanh của họ trở nên phổ biến.

Họ không phải là những nhà hoạt động môi trường duy nhất làm như vậy. Những người có ảnh hưởng trẻ tuổi khác đang tiếp cận hàng triệu người bằng các bài đăng. Các hashtag về biến đổi khí hậu và bền vững có hơn một tỷ lượt xem.

Lan truyền video xanh

Cabrera đã quen với việc dạy bảo tồn biển trong các lớp học có khoảng 30 người. Sức hấp dẫn của TikTok nằm ở những con số mà cô ấy có thể đạt được trên ứng dụng cực kỳ phổ biến, hiện đã được tải xuống hơn 2 tỷ lần, phần lớn là bởi Thế hệ Z – những người ở độ tuổi thiếu niên và đầu đôi mươi.

Các video của cô đăng dưới tên người dùng “carissaandclimate”, đã có hơn một triệu lượt like.

Cabrera, người làm việc với The Conservationist Collective, một công ty nhỏ sử dụng phương tiện truyền thông cho biết “TikTok không thực sự là một ứng dụng truyền thông xã hội; nó có thể là một nguồn tài nguyên học tập và các chiến dịch giáo dục để thúc đẩy bảo vệ đại dương.”

Trong các video của cô, nhà sinh vật học thường bám vào lĩnh vực chuyên môn về đại dương. Để tăng cơ hội lan truyền, cô làm nội dung dưới 30 giây và cho người xem biết nội dung của nó trong ba phần đầu tiên.

“Bạn phải [lấy] chủ đề siêu dày đặc này và làm cho nó trở thành tài liệu lan truyền. Trong khi rất nhiều tài liệu lan truyền mà tôi thấy trên TikTok có thể là các điệu nhảy hoặc hài kịch. Làm thế nào để bạn làm cho khoa học trở nên thú vị với mọi người?” cô nói

Cô ấy muốn tạo điều gì đó đáng nhớ, có thể xem lại và chia sẻ được – với mục tiêu huy động mọi người.

Nhưng không phải ai cũng nghĩ rằng video lan truyền trên TikTok nhất thiết phải chuyển thành hành động trong thế giới thực. Sophia Moore, một học sinh trung học 18 tuổi và là người dùng TikTok ở California, đang hoạt động tích cực trong nhiều hoạt động vì công bằng xã hội và môi trường nhưng cho rằng nền tảng này không phải là nơi dành cho hoạt động vì khí hậu.

“Tôi nghĩ rằng hầu hết mọi người sử dụng TikTok như một hình thức giải trí không cần đầu óc, để trốn học”, cô nói.

“TikTok là một hình thức tham gia thụ động hơn với phong trào công bằng khí hậu. Vì nội dung khí hậu chỉ được trộn lẫn vào nội dung khác của tôi [trong nguồn cấp dữ liệu TikTok], nên thật dễ dàng để xem nó, thích nó và sau đó tiếp tục.”

Các thành phần chính cho hoạt động trong thế giới thực

Tuy nhiên, một số bằng chứng cho thấy TikTok có thể khuyến khích tổ chức chính trị cấp cơ sở. Vào tháng 6 năm 2020, hàng trăm người dùng TikTok tuổi teen cho biết họ đã nhúng tay vào việc phá hoại một cuộc biểu tình của Tổng thống Mỹ khi đó là Tổng thống Donald Trump.

Người dùng đăng ký vé tham dự với phương án không lộ diện và khuyến khích người khác làm như vậy.

Ở Indonesia, những người trẻ tuổi đã sử dụng ứng dụng này để phản đối cải cách luật lao động. Và sau vụ giết người của George Floyd, nền tảng đã chứng kiến sự gia tăng các video Black Lives Matter.

Sander van der Linden là giáo sư tâm lý học xã hội tại Đại học Cambridge ở Anh và là tổng biên tập của Tạp chí Tâm lý học Môi trường. Ông nói rằng các chiến dịch truyền thông xã hội lan truyền “có thể dẫn đến hành động” nếu chúng thực hiện ba điều quan trọng: gây “ảnh hưởng xã hội” bằng cách thách thức những người khác tham gia, ủng hộ một mục đích đạo đức và khơi gợi cảm xúc.

Nhưng theo nghiên cứu của ông về chủ đề này, các hiệu ứng thường tồn tại trong thời gian ngắn. Ví dụ, thử thách xô nước đá nâng cao nhận thức về ALS, còn được gọi là bệnh Lou Gehrig, đã thu hút rất nhiều sự chú ý trong một khoảng thời gian ngắn vào năm 2014 nhưng nhanh chóng giảm bớt.

Tuy nhiên, mặc dù vậy, Hiệp hội ALS cho biết họ có thể tăng tài trợ nghiên cứu hàng năm lên 187% nhờ số tiền 115 triệu đô la được huy động từ thử thách.

Trong khi van der Linden nói rằng anh ấy không biết về bất kỳ nghiên cứu nào cụ thể là xem xét các video về khí hậu trên TikTok, nghiên cứu trên mạng xã hội cho thấy rằng rất khó để tạo ra động lực lâu dài đằng sau chuyển động khí hậu.

Ông nói thêm rằng hầu hết không coi biến đổi khí hậu là một nguyên nhân đạo đức hoặc trải qua những cảm xúc mạnh mẽ xung quanh nó.

Van der Linden tự hỏi liệu có ai đó “đang giảng cho dàn hợp xướng.” Ông và các nhà nghiên cứu tại Đại học Yale đã xác định được thứ mà họ gọi là “Hiệu ứng Thunberg” : Những người tự nhận là nhà bảo vệ môi trường và biết về Greta Thunberg có niềm tin mạnh mẽ hơn rằng hành động tập thể có thể giúp chống lại biến đổi khí hậu.

Cabrera không đồng ý. TikTok là một nền tảng có sự tham gia cho phép người dùng dễ dàng mượn, sử dụng lại và trả lời video của nhau.

Cô cho biết, người xem hãy liên lạc để cho cô ấy biết họ đang thực hiện hành động, chẳng hạn như ký tên vào đơn kiến nghị hoặc thực hiện những thay đổi nhỏ đối với thói quen của họ.

Nhưng đó không phải là tất cả về trách nhiệm cá nhân, cô ấy nói thêm.

“Chúng tôi cũng muốn trở thành một phần của cuộc trò chuyện lớn hơn, mang nhiều sắc thái hơn về trách nhiệm của hành động khí hậu không chỉ đổ lên lưng các cá nhân. Chúng tôi muốn mọi người cảm thấy như chúng tôi cần quy trách nhiệm cho lãnh đạo” cô nói

Một làn sóng thông tin sai lệch

Van der Linden nói thêm rằng thông tin sai lệch về biến đổi khí hậu trên phương tiện truyền thông xã hội nói chung có thể gây ra những hậu quả to lớn vì đó là một mối đe dọa hiện hữu quan trọng đến mức “nếu bạn đánh lừa mọi người, nó có thể gây ra những hậu quả đáng kinh ngạc.”

Thông tin sai lệch đó phổ biến và bao gồm mọi thứ, từ năng lượng tái tạo đến sự đồng thuận khoa học về biến đổi khí hậu.

“Nó thực sự trải dài trên toàn bộ quang phổ và đó là lý do tại sao nó rất khó giải quyết,” ông nói.

Đó là điều mà Cabrera và nhóm EcoTok biết. Mỗi video của họ đều được chia sẻ với toàn bộ tập thể trước khi đăng và các thành viên đưa ra phản hồi. Tất nhiên, không phải tất cả nội dung khí hậu trên TikTok đều trải qua các bước kiểm tra giống nhau.

Nhưng Moore nói rằng nếu bất kỳ video nào cô ấy đang xem “có vẻ xa vời”, cô ấy sẽ kiểm tra các nhận xét, nơi những người dùng khác gọi nội dung đó là giả.

Không giống như một số hoạt động vì khí hậu trên TikTok với những thông điệp thảm khốc về việc sắp hết thời gian, EcoTok và Cabrera cũng cố gắng tránh nội dung “diệt vong và u ám”, đồng thời truyền tải tính cấp bách của cuộc khủng hoảng.

Đó là lý do tại sao TikTok của Cabrera thường có một nhiệm vụ đơn giản. Ví dụ: một video đề xuất “ba cách hoán đổi phòng tắm” để giảm lượng nhựa sử dụng.

“Chúng tôi cần mọi người trở thành một nhà bảo vệ môi trường. Mọi người cần cảm thấy có động lực và cảm hứng để làm điều đó, thay vì bó tay. Nhưng có tình huống nghịch lý vì đây là trường hợp khẩn cấp về khí hậu. Chúng ta không có nhiều thời gian như vậy.”